Tbs-kliniek kampt met slecht imago: onbekend maakt onbemind

"Als ik zeg dat ik in detentie zat, zeggen ze ‘wie niet’, maar als ik het woord ‘tbs’ laat vallen, zie je ze schrikken en denken ‘dit is een gevaarlijke psychische gek’", vertelt ex tbs-patiënt Bernardo. In werkelijkheid is het net andersom. Een ex-gevangene heeft niet aan zijn genezing gewerkt en een tbs-patiënt juist wel. Toch woont de gemiddelde Nederlander liever naast een ex-gevangene dan naast een tbs-patiënt.

Verlofmomenten

Nederland telt in totaal 1450 tbs-patiënten, dit zijn voornamelijk mannen. Jaarlijks worden er aan deze mensen ongeveer 70.000 verlofmomenten verstrekt. In slechts tien keer (2020) gaat dat mis: dit zijn dan vooral mensen die niet zijn teruggekeerd van verlof. In een enkel geval is er sprake van een misdrijf zoals in 2015 in een kliniek in Spijkenisse waar een jeugdige tbs'er verdacht werd van een gewelddadige roofoverval waarbij de 48-jarige bewoner werd doodgeschoten.

Of de Amsterdamse woonbootbewoner Appie die in 2005 werd vermoord tijdens het verlof van tbs’er Wilhelm S. De tbs'er Che Y. die tijdens zijn verlof drie meisjes aanrandde in Venray of de ontsnapte tbs'er die in 2016 in Lelystad een vrouw overviel en misbruikte.

Beeldvorming

Als het misgaat, zijn de gevolgen immens en zit de pers er bovenop. Soms lijkt er hierdoor een beeld ontstaan dat klinieken onverantwoorde risico’s nemen en levensgevaarlijke personen maar gewoon in en uit laten wandelen. Ook dat klopt niet. De behandeling van de patiënten duurt gemiddeld negen jaar. Alleen de rechter kan bepalen of een behandeling beëindigd mag worden of verlengd. De kliniek heeft hierin slechts een adviserende rol. Wordt de behandeling beëindigd dan worden met grote zorgvuldigheid de verlofprocedures in gang gezet.

Zorgvuldige risico afweging

"Per dag worden alle verloven voor- en nabesproken en worden de risico’s opnieuw bekeken", vertelt Aranea Bosch, verantwoordelijk voor de resocialisatie in tbs-kliniek de Rooyse Wissel in Oostrum. Hier zitten zo’n 180 patiënten. "Pas wanneer iemand op alle terreinen stabiel gedrag laat zien, nemen we een volgende stap. Dat gaat van twee begeleiders, naar één begeleider en zo bouwen we het stapje voor stapje af naar onbegeleid verlof voor werk en later zelfstandig wonen."

De risico’s worden steeds opnieuw afgewogen door een team van een psychiaters, een hoofdbehandelaar, maatschappelijk werkers en begeleiders. Het resocialisatie-onderdeel is voor het slagen van het traject minstens zo belangrijk als de behandeling. "Een tbs-patiënt heeft perspectief nodig, uitzicht op een huis en werk na de behandeling. Dat helpt de patiënt om gemotiveerd te blijven", vertelt Joyce Brenkman hoofdbehandelaar in de tbs-kliniek.

Moeite om werkgevers te bereid te vinden

Brenkman is eindverantwoordelijk voor de behandeling van 22 patiënten. "We werken aan vermindering van risicofactoren. Wanneer een patiënt gemotiveerd is en met veel inzicht in het eigen handelen naar buiten gaat, dan is het risico dat hij de fout ingaat verwaarloosbaar." Maar de kliniek heeft moeite om werkgevers bereid te vinden een baan aan te bieden. Niet bevorderlijk dus voor het re-integratie proces van de patiënt.

“Zo’n tbs’er verliest hoop en wordt somber", vertelt Brenkman. Zo is er een patiënt die al zes jaar wacht op werk en een huis. "Die krijgen we niet uitgeplaatst, terwijl deze man allang klaar is met zijn behandeling."

5 Dagen neemt de luisteraar deze week mee achter de hoge muren van tbs-kliniek De Rooyse Wissel in Oostrum om een indruk te geven van wat daar gebeurt. Zowel behandelaars als patiënten komen aan het woord.