De haat-liefdeverhouding met de tbs-kliniek: 'Grote knel in het systeem'

Veel tbs-behandelingen voorkomen juist mogelijk recidive-gedrag waarbij gestraften opnieuw in de fout gaan. De Tweede Kamer debatteert morgen over dit typisch Nederlandse fenomeen, oftewel ons tbs-systeem.

Veiliger voor iedereen

Volgens Tom Veldhuijzen, journalist en podcastmaker, krijgt ons tbs-systeem zeker een voldoende. "Het is niet als straf opgericht, maar als een maatregel. Mensen die in een tbs-kliniek terechtkomen hebben een psychiatrische stoornis en krijgen een behandeling voor iets waar ze ontoerekeningsvatbaar voor zijn verklaard."

In andere landen doen ze dat tot op bepaalde hoogte ook wel, maar Nederland is hier wel uniek in. "Je kan iemand alleen een gevangenisstraf geven, maar dan gaat diegene erna weer naar buiten en dan weet je niet wat er op straat rondloopt. Nu zorg je ervoor dat iemand allemaal handvatten krijgt voordat hij weer terugkeert", zegt Veldhuijzen. "Dat is veel veiliger."

Noodklok

"Stop maar even met het opleggen van tbs", zegt Lieftink. De advocaat stelt dat rechters steeds vaker naar het systeem grijpen als middel. Volgens Veldhuijzen komt dit vermoedelijk door de moord op Anne Faber. "Zij is vermoord door iemand die niet in een tbs-kliniek zat, maar daar wel had moeten zitten. Dit lijkt een kantelpunt te zijn geweest."

Veldhuijzen stelt dat tbs zo ondertussen als middel voor extra veiligheid gebruikt wordt. "Geef een hoge gevangenisstraf en plak er tbs achteraan, dan weet je zeker dat iemand niet snel op vrije voet komt. Het is een extra stok achter de deur."

Maar dit veelvuldig opleggen van tbs leidt tot een grote knel in het systeem. "In 2021 luidde ik de noodklok al", zegt Lieftink. "Toen stond de wachtlijst op 64 personen, nu zijn dit er 182." Volgens Lieftink is dit hoge tekort een gevolg van een jarenlang structureel en fundamenteel verkeerd beleid.

Golfbewegingen

Lieftink legt uit dat er de afgelopen jaren flink bezuinigd is op de tbs. Zo zijn er tien jaar geleden nog twee klinieken gesloten. "De behoefte komt steeds als een boomerang weer terug en het herinvoeren van wetten en opnieuw inrichten van klinieken kost ontzettend veel tijd, waar cliënten vervolgens het slachtoffer van zijn. Zij zitten weg te kwijnen in de gevangenis totdat er een plek voor hen vrijkomt. Daar worden zij absoluut niet beter van."

Politieke plannen: meer, meer, meer

Ingrid Coenradie, Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid (PVV), wil ervoor zorgen dat tbs-klinieken worden uitgebreid, meer personeel wordt geworven en dat de doorstroom naar minder beveiligde klinieken bevorderd wordt. Of dit een stap in de goede richting is? Lieftink noemt de maatregels waar Coenradie mee komt 'niet nieuw'. "Dit wordt al vijf jaar gezegd en is ook al jarenlang in werking gezet. Maar het levert nog te weinig op."

Veldhuijzen keek naar aanleiding van het debat in de Tweede Kamer rond wat de politieke gedachtegangen over het tbs-stelsel zijn. Zo wil NSC een aparte vrouwenkliniek en SP pleit voor het bouwen van een nieuwe Rijkskliniek. "Maar ze zien allemaal in dat capaciteits- en personeelstekorten de grote problemen zijn", zegt Veldhuizen. "Dus daar zijn ze allemaal op aan het hameren."