Hoe handlezen de dagboeken van Etty Hillesum vormgaf

In het begin schreef Hillesum vooral nog over haar gevoelens en alledaagse gedachten. Later ging de Jodenvervolging een grote rol spelen. Maar voor die tijd nog ontmoette ze de charismatische Julius Spier, vertelt Nagel in Met het Oog op Morgen. Spier was handleesdeskundige en had een kleine praktijk in Amsterdam.

De term psychochiroloog had hij zelf bedacht. "Chiroloog is een chique woord voor handlezer. Hij gaf er vervolgens een psychologische draai aan, in plaats van toekomst voorspellen. Hij kon zien wat iemand zijn potentie was en tegen welke belemmeringen ze aanliepen."

Diep onder de indruk

Hillesum zag Spier voor het eerst toen ze met haar handen 'model' stond voor studenten aan de praktijk. "Ze was diep onder de indruk van wat hij in haar handen las", zegt Nagel. "Bijvoorbeeld dat ze veel talenten had, maar nog niks had gepresteerd daarmee."

Dat Spier een zeer charismatische man was, hielp ook mee. "Hij was vrolijk en had een zwak voor vrouwen. We weten nu dat Hillesum hem verleidde en ze werden minnaars."

Voor haar proefschrift heeft Nagel van alles boven tafel gekregen. "Ik heb een handafdruk van Hillesum gevonden. Dat is heel bijzonder. Het hoort bij een handanalyseverslag door Spier." Daaruit komt duidelijk naar voren dat de psychochiroloog haar heeft aangezet tot het bijhouden van een dagboek.

Ingrijpend lot

"Lezers van Hillesum weten dat haar dagboek begon op 9 maart. De handanalyse is van een maand eerder en het is een soort voorloper op haar dagboek. Je vindt er thema's in die daar ook in voorkomen."

Spier en Hillesum hebben elkaar slechts anderhalf jaar gekend. "Hij overleed aan kanker en heeft niks meegekregen van haar lot." De Joodse vrouw stierf eind november 1943 in Auschwitz op 29-jarige leeftijd. "In de handanalyse staat een opmerking dat er iets ingrijpends ging gebeuren rond haar dertigste verjaardag."