PFAS in Nederlandse duinen: wat betekent dat voor onze strandvakantie?

Op zo'n honderd plekken in de provincie Noord-Holland is de bodem onderzocht op PFAS, waaronder in de duinen van Schoorl. Dat is een plek waar je eigenlijk geen verontreiniging verwacht van lokale bronnen. Toch werd er een verhoogde PFAS-concentratie gemeten. Het is opmerkelijk dat er juist in de kuststrook hogere gehaltes PFAS worden gemeten dan landinwaarts. Hoe kan dat?

PFAS in de duinen

Toxicoloog Jacob de Boer vertelt: "PFAS heeft zich over de hele wereld verspreid, ook in het oceaanwater en ook in de Noordzee. Maar waarom zit het dan hier in de grond?" Volgens hem en andere experts is het te wijten aan 'global sea spray': kleine waterdeeltjes uit de zee vervoeren de PFAS via de lucht naar het land.

Waar dat PFAS vandaan is gekomen, is lastig te zeggen. Naast de vervuiling in Antwerpen die veel in het nieuws is geweest, is ook het bedrijf Chemours in Dordrecht regelmatig in opspraak om PFAS-lozingen. En de PFAS in het zeewater zou ook zomaar van fabrieken aan de andere kant van de wereld kunnen zijn gekomen.

'Early warning'

Er zijn plekken in de duinen waar de meting de saneringsnorm overschrijdt. Dat betekent dat er zo'n hoge concentratie PFAS is gevonden, dat er gesaneerd zou moeten worden. Dat is bijvoorbeeld het geval in Julianadorp. Toch wordt daar vooralsnog niet gesaneerd.

Laura van Schagen van de Provincie Noord-Holland legt uit waarom: "Simpelweg het feit dat er een norm wordt overschreden, wil nog niet zeggen dat een sanering noodzakelijk is. Sanering is pas noodzakelijk op het moment dat een verontreiniging daadwerkelijk tot risico's leidt." Dat is bijvoorbeeld het geval als het dreigt in het drinkwater te belanden.

"Er is zoveel PFAS overal, je moet keuzes maken", aldus Jacob de Boer. "Als het ergens in de grond zit, dan heb je er geen last van. Het is duur en heel lastig om het schoon te maken." Dat betekent niet dat er niks met de metingen gaat gebeuren.

Wat gaat dat voor onze strandvakantie betekenen: mogen we de duinen nog wel in als er maatregelen worden genomen? "We hebben een soort 'early warning' gekregen", stelt De Boer. "We zijn nog niet op het moment dat we moeten zeggen: je mag de duinen niet meer in, of: je kan het water niet meer drinken. Maar je moet wel wat met de resultaten, dat is de volgende fase."

Wat is PFAS ook alweer?

PFAS is een verzamelnaam voor een groep chemische stoffen die door de mens zijn gemaakt. Ze komen van nature niet in het milieu voor. De stoffen hebben handige eigenschappen: ze zijn water- en vetafstotend. Daarom kom je het tegen in je koekenpan, in verpakkingsmaterialen en in kleding.

Maar als PFAS eenmaal in het milieu terecht is gekomen, bijvoorbeeld via afvalwater van fabrieken die deze stoffen gebruiken, dan blijft het daar aanwezig. Het breekt niet af en kan zich snel verspreiden. Het PFAS hoopt zich op in de natuur en verdwijnt niet. Het kan zich ook gaan ophopen in het lichaam en daar schade aanrichten.