'Natuur, dat is iets waar je je pas om bekommert als al het andere is geregeld'

Voor de allerlaatste keer klinkt Vroege Vogels vanuit het Naardermeer.

Het Naardermeer – een naam die voor mij zoemt van belofte, van warme en nostalgische associaties. Waarom?

Ten eerste vanwege Vroege Vogels, natuurlijk. Ten tweede vanwege prachtige schaatstochten.

Maar de naam zoemt verder terug. Dit was het allereerste Natuurmonument, bijna 120 jaar geleden. Dat was te danken aan onderwijzer Jac. P. Thijsse (die eigenlijk Ko heette, van Jacobus, en dus helemaal geen Jacques). Hij had een campagne opgezet om het meer te redden, dat hij "een schatkamer zonder wederga" noemde.

Het Naardermeer, dat is waar mijn vader altijd over vertelde. Als schooljongen zwierf hij er rond in een bootje, dagen- en nachtenlang, altijd op zoek naar vogels. Mét een vergunning van Natuurmonumenten. Hij zag woudaapjes en purperreigers, hij hoorde grote karekieten, hij zag er zelfs een otter. Hij hield er een prachtig dagboek van bij, met fraaie pentekeningen. Daar schreef hij later dan weer een boek over, toen Natuurmonumenten 100 jaar bestond.

Voor mij staat het Naardermeer daarom voor jeugdnostalgie, en voor een diepgewortelde liefde voor de natuur van de Vechtplassen. Wij gingen er kanoën, in kreken die geurden naar gagel, en als het warm was dan sprongen we overboord. We bespiedden kikkers, libellen en zwarte sterns en plukten watermunt om thee van te zetten.

Helaas is zo'n jeugd niet voor iedereen weggelegd. Voor steeds meer mensen is natuur ver-van-hun-bed. Dat merk je zodra je de krant openslaat. Natuur, dat is iets waar je je pas om bekommert als al het andere is geregeld. Dus een goed stikstofplan is verder weg dan ooit, de pesticiden tieren welig, en ook internationaal slaat Nederland een absoluut modderfiguur.

Aan u, trouwe luisteraars van Vroege Vogels, hoef ik niet uit te leggen waarom natuur belangrijk is. Dat zou preken voor eigen parochie zijn.

Maar veel van de mensen die nu aan de knoppen draaien, die weten helemaal van niks. Ze hebben nooit gezwommen tussen rietkragen of thee gezet van muntblaadjes. Ze kunnen een koolmees niet van een kauwtje onderscheiden – dus ze geven er ook niet om.

Ze kunnen er veelal zelf niets aan doen: de kiem is in hun jeugd niet gelegd.

Onderwijzer Thijsse wist dat al, dat onbekend onbemind maakt. Dus hij zag het als zijn missie om iederéén, ieder kind, te leren hoe prachtig die natuur is.

Maar nu: als je kijkt naar de 'leerlijnen' in het basisonderwijs, dan gaat het alleen nog maar over taal en rekenen. En hooguit nog wat over burgerschap. Natuurlessen zijn een luxe geworden. Sterker nog, de leerkrachten weten zélf een koolmees niet meer van een kauwtje te onderscheiden.

Maar zou het niet zo zijn dat een brede kennis over je omgeving je vanzelf beter maakt in taal en rekenen? En vanzelf een betere burger? Vroeger kon het ook, op school over planten en dieren leren én goed zijn in taal en rekenen.

Daarom een oproep, juist aan de eigen parochie: maak u sterk voor bredere natuurkennis. Google eens op Expeditie10, een initiatief – van Vroege Vogels, nota bene – om iedereen tien soorten te leren kennen. Als je ze kent, ga je erom geven. En tien smaakt dan naar meer. U kunt daarbij helpen. Neem uw neefjes en nichtjes en buurtkinderen mee naar buiten. Vertel uw buren over al het leven in uw tuin. Roer u, schrijf opiniestukken, verhef uw stem in bijeenkomsten over onderwijs.

Wees allemaal als Thijsse.

En neem dat Naardermeer – als concept – voor altijd met u mee.