Het Holland Festival onderzoekt Europa

De openingsvoorstelling, Die Stunde da wir nichts von einander wussten, speelt zich af op een plein ergens in Europa. Je ziet mensen gehaast op weg naar hun werk lopen, je ziet toeristen, vrouwen met kinderwagens, mensen die bidden en ga zo maar door. Talloze mensen komen langs, maar niemand praat met elkaar.

De voorstelling wordt geregisseerd door het Estse regie-duo Ene Liis Semper en Tiit Ojasso. Het is gebaseerd op het werk van de Oostenrijkse schrijver Peter Handke. Hij schreef het stuk in 1992. De regisseurs kregen van hem toestemming om scenes over het huidige Europa toe te voegen.

‘Het huidige Europa verkwanselt haar waarden’

Onderdeel van het festival is het programma Re: Creating Europe: een reeks debatten, lezingen en voorstellingen over de waarde van kunst en cultuur voor Europa. In het kader van dit programma is vrijdag 3 juni de Joods-Hongaarse schrijver György Konrád te gast. Hij geeft een lezing over zijn visie op het huidige Europa. Theaterregisseur Marjolijn van Heemstra verbeeldt vervolgens het leven van deze schrijver.

Konrád is dé belichaming van de Europese geschiedenis van de 20e eeuw. Hij ontsnapte als klein jongetje aan het concentratiekamp. Onder het communistisch regime was hij dissident en pleitte hij voor individuele vrijheid. Hij bleef geloven in de kracht van de Europese cultuur. Maar als Marjolijn van Heemstra hem - ter voorbereiding van haar theatervoorstelling- in Budapest bezoekt is ze verrast door zijn houding ten opzichte van het huidige Europa.

Konrád is van mening dat Europa op dit moment bezig is om haar traditie van humanisme en vrijheid te verkwanselen. Zo stelt hij in het interview dat Van Heemstra met hem hield voor Vrij Nederland het volgende: “Het openstellen van de grenzen is een idee van Europeanen die niet begrijpen wat er op het spel staat. En nee, dat kun je niet vergelijken met wat er in 1989 gebeurde. Oost- en West-Europa waren met elkaar in gesprek, er was uitwisseling, wederzijdse interesse en begrip. Dat is er niet met moslimlanden, die werelden staan veel verder van elkaar af.”

Acteurs die liever activist zijn

Ook te zien op het Holland Festival is de documentaire Stop acting now met daarin theatergroep Wunderbaum. De acteurs van dit collectief twijfelen aan de impact van hun voorstellingen. De groep, die bekend staat om hun geëngageerde voorstellingen, besluit daarom te stoppen met ‘doen alsof’. Ze willen eindelijk een keer iets ‘echts’ bieden aan de wereld. Regisseur Mijke de Jong volgt de pogingen van de acteurs om hun nieuwe rol als wereldverbeteraar vorm te geven.

Foto: Uit Stop acting now van theatergroep Wunderbaum

Zo begint een van hen een tranenbar, waar mensen niet hip en zelfverzekerd hoeven te zijn met hun biertje in hun hand. Maar waar ze mogen eindeloos mogen klagen en huilen. Een ander besluit om in een achterstandswijk een familie met schulden intensief te helpen. En weer een ander bedenkt de app ‘Tuinder’ waarmee je de zelf gekweekte groente die je over hebt - van je stadstuin bijvoorbeeld- kwijt kunt raken aan anderen.

Gedurende hun projecten raken de acteurs meer en meer gefrustreerd. Ze twijfelen voortdurend, ze maken ruzie en stellen elkaar kritische vragen. Stop acting now is een pseudo-documentaire; of de acteurs ook echt gestopt zijn met acteren wordt in het midden gelaten. Maar voor het effect maakt dat niet uit. De makers van Wunderbaum laten op een mooie en eerlijke manier hun worsteling zien met hun eigen maatschappelijke betrokkenheid.

En vanavond is dirigent, pianist en componist Reinbert de Leeuw te gast bij Nooit meer slapen. Voor het Holland Festival dirigeert hij de nieuwste opera Theatre of the World van Louis Andriesse.