Steeds meer daklozen in Nederland: 'Het is alle hens aan dek'

Hoeveel daklozen zijn er in Nederland?

Hoeveel mensen wonen er op straat in Nederland? "Een hele grove schatting is 100.000 mensen. En dan gaat het niet alleen om mensen die op straat leven, maar ook om degenen die door gebrek aan huisvesting bij familie logeren, in auto’s slapen of in caravans wonen", vertelt Wolf. Veel mensen raken dakloos nadat ze een voorziening verlaten. "Bijvoorbeeld wanneer iemand uit de gevangenis komt of een jongere 18 wordt en jeugdzorg moet verlaten."

Eigen ervaringen met dakloosheid

Wolf deelt dat ze zelf ervaring heeft met dakloosheid. "Als jongvolwassene ben ik thuis weggelopen vanwege een onveilige, onvoorspelbare situatie. Het was niet houdbaar om thuis te blijven. Ik ben absoluut niet de enige; veel jongeren lopen weg door conflicten met ouders, stiefouders of spanningen in samengestelde gezinnen. Sommigen worden zelfs uit huis gezet. Mijn jongere broer werd ook dakloos, zo'n beetje op het moment dat ik hoogleraar werd. Hij zwierf verschillende periodes, zelfs in het buitenland, en overleed uiteindelijk op 56-jarige leeftijd. Dat was enorm ingrijpend."

Slapen daklozen vrijwillig op straat? 'Fabeltje'

Je hoort wel eens dat mensen ervoor kiezen om te wonen op straat. Klopt dat? "Dat is een fabeltje", zegt Wolf resoluut. "Niemand wil buiten slapen, zeker niet in tentjes, maar de drempels voor opvang zijn de afgelopen jaren hoger geworden. Er wordt onderscheid gemaakt tussen 'rechthebbenden' en 'niet-rechthebbenden'. Mensen met enkel een huisvestingsprobleem, zoals iemand die na een scheiding geen onderdak heeft, komen vaak niet in aanmerking. Toch hebben zij ook veel hulp nodig. Tegenwoordig is het vrijwel onmogelijk om er in je eentje uit te komen."

Straatkapper Auke van Harten

In Rotterdam geeft straatkapper Auke van Harten daklozen een nieuw kapsel in zijn mobiele kappersbus. Verslaggever Daan Langkamp ging bij hem langs: "Soms hoor je schrijnende verhalen. Jonge en oude mensen die zichzelf gedwongen prostitueren om te overleven." Het knippen lijkt iets kleins, het betekent veel voor de daklozen: "Het geeft ze een stukje van hun oude zelf terug. Je uiterlijk bepaalt helaas hoe mensen je behandelen. Er beter uitzien helpt om weer verbinding te maken met anderen."

Volgens Wolf zijn initiatieven zoals die van Auke van onschatbare waarde. "Wat ik al dertig à veertig jaar hoor, is dat mensen zich tweederangsburgers voelen. Ze willen erbij horen en deel uitmaken van de samenleving. Uiterlijk speelt daarbij een rol: het helpt de afstand te verkleinen en geeft mensen een beter gevoel over zichzelf."

Doet de politiek genoeg?

Wolf heeft haar twijfels. "Er zijn goede initiatieven geweest voor armoedebestrijding en dakloosheidspreventie, vooral met betrekking tot huisvesting, maar het lijkt of die nu op pauze staan of zelfs teruggedraaid worden. Dat is zorgwekkend. Ook de toenemende polarisatie in de politiek maakt het moeilijk. Mensen met een migratieachtergrond worden vaak weggezet als 'de ander', wat destructief werkt. Hierdoor verliezen mensen het gevoel dat ze erbij horen."

Toekomstperspectief

Komt het straatbeeld in Nederland straks vol te staan met daklozen? Wolf ziet hoop, maar ook uitdagingen. "Er is veel motivatie bij gemeenten om mensen binnenboord te houden, maar de focus ligt te veel op opvang en te weinig op preventie. Bovendien verschilt de ondersteuning per gemeente sterk. Daar valt nog veel te winnen."

De situatie is dus nog niet onder controle, en Wolf neemt nu afscheid. Hoe vindt ze dat? "Heel lastig. Ik heb me met hart en ziel al die jaren voor de mensen ingezet. Ik heb zelf ook echt gewerkt aan de verbetering van de kwaliteit van de opvang. Het is een heel moeilijk moment, want het is alle hens aan dek. Maar ik heb echt mijn best gedaan."