'Overheid te complex. Beleid en uitvoering staan steeds verder van elkaar af'

"Er is ergens dertig, veertig jaar geleden gezegd: we moeten beleid en uitvoering verder van elkaar afzetten", schetst Visser, die eind dit jaar afscheid neemt van de Algemene Rekenkamer. "Op de ene plek verzinnen ze het 'dat' en op de andere plek verzinnen ze het 'hoe'. En dat is steeds meer scheef gaan lopen. Want de mensen die het beleid verzinnen in Den Haag, weten niet meer hoe het in de uitvoering zit."

Het is niet dat de samenleving ingewikkelder is geworden, benadrukt hij. "Nee, de overheid is complex geworden." Hij geeft een voorbeeld van ons belastingstelsel. Er zijn "ongelooflijk veel" verschillende regelingen, zegt hij, zo veel, dat het Ministerie van Financiën niet eens precies weet hoe veel. Maar de ambtenaren weten dus ook niet hoeveel geld erin omgaat én of al die regelingen wel werken. "Zeg dan: stop met deze show. Maak het eenvoudiger. Kap die wildgroei aan fiscale regelingen."

Geen zicht

Nog een voorbeeld. Bij het bosbeheer zie je hetzelfde, vertelt hij. Staatsbosbeheer is hiervoor verantwoordelijk, maar provincies ook voor een deel. "Op centraal niveau weet je nu niet meer of de optelsom van al die weloverwogen genomen beslissingen het gewenste resultaat oplevert en of die subsidies van die provincies daar ook aan bijdragen. Daar heb je geen zicht meer op." Dit zijn volgens hem bij lange na geen uitzonderingen. "En zo kan ik een heleboel voorbeelden geven over de politie, over de jeugdzorg."

Hij wijt het probleem aan de bestuurscultuur – iets dat je volgens hem niet alleen ziet in Den Haag, maar op tal van andere plekken in de samenleving. Bestuurders willen alles bij het oude laten. Ze zouden zich zelfs "verzetten" tegen een heleboel veranderingen.

Niet te simplistisch

En tegelijk ontbreekt het in de Tweede Kamer aan tijd om hier wat tegen te doen. Tijd om de situatie goed te doordenken en tijd om goed ingewerkt te worden. "Want hoe lang zitten Kamerleden tegenwoordig? Dus tegen tijd dat je dat je vier, vijf jaar verder bent en goed ingewerkt begint te worden, word je weer vervangen door een andere. Dat gebeurt bij alle politieke partijen."

Aan die complexiteit kan een einde worden gemaakt, daar is Visser van overtuigd. "Als je het ingewikkeld hebt gemaakt, kan je het ook weer eenvoudig maken." Is dat geen simplistische voorstelling van zaken? "Nee, dat is niet te eenvoudig gesteld. Wat je kunt maken, kun je weer opnieuw maken."