Onderzoeksraad: Nederland was niet goed voorbereid op lange, landelijke crisis

“De overheid dacht voorbereid te zijn, maar dat waren we niet”, vertelt voorzitter van de Raad Jeroen Dijsselbloem. De ‘sterke focus op infectieziektebestrijding’ belemmerde ‘het zorgvuldig af- en meewegen van belangen’ op andere gebieden, schrijft de OVV in het ruim 300 pagina's tellende rapport. Ook vertelt Dijsselbloem dat er niet genoeg rekening is gehouden met een pandemie. “Er waren waarschuwingen, zelfs scenario’s voor een pandemie, maar deze waren niet uitgewerkt noch voorbereid.”

Lessen voor de toekomst

Voor het deelrapport is gekeken naar de periode maart tot september 2020, met bijzondere aandacht voor de voorbereidingen op de pandemie en de getroffen maatregelen. Doel van het OVV-onderzoek is om lessen te trekken voor eventuele toekomstige pandemieën. “Er is veel ruimte voor verbetering.”

Dijsselbloem vertelt dat de overheid meer scenario’s moet voorbereiden, het moet leren improviseren en dat het belangrijk is om snel kwetsbare groepen te herkennen. “Door scenario’s uit te werken met de denkbare consequenties en de wijze waarop deze het hoofd geboden kunnen worden.”

OMT

Het OVV heeft ook kritiek op de manier waarop het kabinet gebruikmaakte van het OMT. Het OMT nam de besluiten, schrijft de OVV, in plaats van het kabinet. "Daardoor had het OMT een verantwoordelijke rol in plaats van een adviserende rol", legt Dijsselbloem uit.

Voor adviezen van experts uit andere sectoren was beperkt ruimte vanwege die belangrijke rol van het OMT en ook door de adviesrol van OMT-voorzitter Jaap van Dissel in "vrijwel alle adviesteams". Daarom adviseert de OVV dat er in het vervolg de rollen van adviseur en beslisser duidelijker gescheiden moeten worden.

Communicatie

De OVV stelt verder dat de communicatie richting het publiek in de eerste maanden van de crisis haperde. Het was te eenzijdig en te stellig, terwijl er op de achtergrond wel met meerdere scenario's rekening werd gehouden. Volgens het OVV was transparantere communicatie beter geweest voor het draagvlak. "Onzekerheid moet je niet proberen klein te maken", zegt Dijsselbloem. "Hou hem op tafel. Bereid je voor op verschillende scenario's en neem dat mee in de communicatie naar de bevolking."