Woningbouw is een belangrijk thema bij de verkiezingen, maar kan het stroomnetwerk het wel aan?

"Eigenlijk zijn we het netwerk, dat nodig is om de stroom thuis te brengen, een beetje vergeten", zegt Remco de Boer, energietransitie-onderzoeker, in NPO Radio 1 Laat je stem horen. "We wisten wel dat er problemen aan zaten te komen, daar is ook wel voor gewaarschuwd. Iedereen die de afgelopen tien jaar in een kabinet heeft gezeten, zag dit aankomen. Nu zitten we met de gebakken peren."

Knipperende lampen

In een aantal provincies kregen bedrijven geen stroomgarantie meer, nu krijgen woningen in sommige gemeente geen garantie meer. "Minister Jetten zei al dat dat lastig zou zijn voor bedrijven. Inmiddels staan er 6000 bedrijven op de wachtlijst. Hij zei ook al dat als we niet heel snel heel veel gaan doen, woningen ook in de problemen zouden komen. Dat gaat niet alleen over nieuwbouw, maar dat er vanaf 2030 veel meer problemen zullen zijn met knipperende lampen, uitvallende warmtepompen of laadpalen."

De Boer zegt dat er nu echt iets moet gebeuren. "2030 lijkt heel ver, maar ik schreef al een artikel over de problemen in 2019. Toen zagen we dit al heel lang aankomen, het is echt zo 2030."

Energietransitie in gevaar

Volgens de gemeente Almere kunnen nieuwbouwwoningen én bestaande woningen die van het gas af willen in delen van de stad ook geen elektriciteitsaansluiting meer krijgen. De netbeheerders zeggen dat ze nog wel enige speelruimte hebben. "Het is een nieuwe beperkende factor", zegt De Boer. "Al zou je snel hele wijken van het gas af willen halen en ze een warmtepomp geven. Dat zou nu gewoon niet kunnen. Alle partijen hebben dit zien aankomen, de politieke partijen, maar ook de netbeheerders en die hebben het heel lang lopen sussen."

Volgens De Boer is het probleem steeds verder gebagatelliseerd. "Eerst was het: de zonne- en windparken zijn een probleem. Toen werden het de grote bedrijven, daarna de kleine bedrijven. Nu zijn het bewoners. Het wordt steeds met kleine stapjes gebagatelliseerd, dan kom je bij deze mensen thuis en dan kunnen ze niet verhuizen of hun nieuwe woning betrekken. Het is van de gekke."

Voorrang geven

Als een van de oplossingen voor de problemen wil de Autoriteit Consument & Markt (ACM) het voor netbeheerders mogelijk maken dat zij projecten die belangrijk zijn voor de maatschappij voorrang kunnen geven op het stroomnet. En kunnen bijvoorbeeld woningen, scholen en ziekenhuizen voorrang krijgen op bedrijven die op de wachtlijst staan voor een stroomaansluiting. "Het klinkt allemaal prachtig, maar het is eigenlijk het verdelen van schaarste", zegt De Boer. "Zoals we dat vijftig jaar geleden met de oliecrisis hadden, schaarste, wie krijgt nog wel wat en wie niet? Dan kom je bij wat belangrijk is voor de maatschappij? Scholen en ziekenhuizen natuurlijk, maar bedrijven zijn ook belangrijk voor de maatschappij. Dan wordt het weer een politiek issue: wat is belangrijker?"

Er moet veel meer gebeuren om het probleem op te lossen, stelt De Boer. "Er moeten kabels de grond in, daar wordt aan gewerkt, maar de netbeheerders zeggen 2030 morgen voor hen is. Het kost gewoon heel veel tijd. Die hebben ze eigenlijk niet", legt hij uit. "Dan heb je het nog niet eens over de kostenpost. Het gaat tientallen miljarden kosten. Het netwerk op zee en op het land gaan we in de rekening elke maand betalen."

Politiek

De Boer vindt "Hopelijk hebben we over een aantal maanden een nieuw kabinet en ik hoop dat die dit probleem eerst gaan agenderen. Het speelt al jaren, het sluimert, laten we hopen dat er een kabinet komt die dat goed agendeert en harde keuzes gaat maken. Dat zal nodig zijn."