'Tabakslobby had, via VVD, toch invloed op regulering tabaksverkoop'

"De eerste ambitie was om in 2040 te komen tot een rookvrije generatie. Dan zouden er wel nog volwassen mensen roken, maar in ieder geval geen nieuwe jongeren of zwangere vrouwen zodat ook de foetus niet in contact zou komen met schadelijke stoffen. Er werd een stevig beleid voorgelegd, maar de meeste maatregelen zijn intussen verwaterd", zei journalist Ties Keyzer van The Investigative Desk in het NOS Radio 1 Journaal.

Volksgezondheid moest leidend zijn

In het vertrouwelijke eerste conceptakkoord zou de accijns stapsgewijs worden verhoogd tot minimaal een tientje in 2023. In plaats daarvan is een pakje dit jaar één euro duurder geworden en kost het nu 8 euro. Voordat de prijs verder kan worden verhoogd, worden eerst de effecten van deze prijsverhoging geëvalueerd. De datum voor een uiteindelijke accijnsverhoging is daarmee onzeker geworden.

Verder worden tabaksspeciaalzaken en zo'n 150 gemakswinkels uitgezonderd van het uitstalverbod. Dat betekent dat ze hun koopwaar niet achter slot en grendel of onder de toonbank hoeven te bewaren. En waar eerst alle tabaksproducten in neutrale verpakkingen zouden worden verkocht, zijn sigaren en e-sigaretten daarvan nu nog minimaal twee jaar uitgezonderd.

VVD steunt lobby

In het WHO-Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC), dat Nederland heeft ondertekend, wordt mogelijk gemaakt dat bij het nemen van tabaksmaatregelen geen 'gewone' afweging van belangen plaatsvindt, maar de volksgezondheid leidend kan zijn.

Staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid had op grond van het FCTC niet alleen de direct belanghebbenden uitgesloten van de onderhandelingen, zoals de tabaksindustrie, maar ook grote brancheorganisaties VNO-NCW, MKB-Nederland en het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL).

Desondanks konden VNO-NCW, MKB-Nederland en het CBL via allerlei contacten hun beklag doen bij verschillende ministeries. De onderzoekers noemen de VVD "hoofdrolspeler" en schrijven dat die partij tijdens het coalitieoverleg de belangen van de sector behartigde. De VVD zou de andere coalitiepartijen één dag voor de presentatie van het Nationaal Preventieakkoord hebben overgehaald om een aantal maatregelen af te zwakken, te vertragen of helemaal te schrappen.

Frustratie en twijfel

De wijzigingen leidden tot grote frustratie bij maatschappelijke organisaties, zoals de Alliantie Nederland Rookvrij, die meedeed aan de onderhandelingen. Die twijfelde zelfs over het tekenen van het akkoord. Uiteindelijk kwam het er wel, maar de doelstelling van minder dan 5 procent volwassen rokers en nul rokende jongeren in 2040 lijkt nu onhaalbaar.

Onderzoek The Investigative Desk

Het onderzoek van The Investigative Desk, een platform voor onderzoeksjournalistiek, ontleedde de rooklobby aan de hand van vertrouwelijke stukken, documenten die zijn verkregen door een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur en gesprekken met ingewijden. Het onderzoek kwam tot stand met financiële steun van het Longfonds, KWF Kankerbestrijding, de Hartstichting, het Diabetesfonds en de Trombosestichting.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.