Schrijfster cruciale memo Toeslagenaffaire: 'Dacht echt dat ze mijn advies zouden opvolgen'

“De aanleiding was een verzoek een van de managers van toeslagen. Die realiseerde zich: ik zit hier met een dossier, ik voel me er niet senang bij, heb een hoogstaand vaktechnisch adviseur in huis en ik vraag haar om advies", vertelt Sandra Palmen, ex-topjurist van de Belastingdienst en schrijfster van het memo, in NOS Met het Oog op Morgen.

Memo

"Mijn voornaamste punt was dat er een stopzetting had plaatsgevonden gedurende een lopend toeslagjaar op basis van een onjuiste rechtsgrond", vertelt Palmen. "Het had desastreuze gevolgen. Het punt was, door dit bewuste artikel te gebruiken, mensen rechtsbescherming onthielden. In plaats dat ze nog een keer op gesprek konden komen en goed uitleg kregen wat er aan de hand was, vooraf een waarschuwing kregen, gebeurde allemaal niet."

Mensen kregen van het een op het andere moment te maken met een stopzetting van de toeslag, vertelt Palmen. "Ze kregen niet langer hun toeslag, zonder dat ze wisten waarom dat was."

Opvolgen

Palmen was ervan overtuigd dat de Belastingdienst haar memo zou opvolgen. "Ik ben natuurlijk jarenlang werkzaam bij de Belastingdienst en daarvoor had ik heel wat jaren bij de blauwe Belastingdienst gewerkt. Daar had ik ook niet anders meegemaakt dat mijn adviezen opgevolgd werden. Daar ging ik ook vanuit. Ook in het proces, naar het schrijven van het memo toe, heb ik contact gehad met twee managers en hen ook meegenomen in het proces. Heb ook met afgesproken: nou er is binnenkort een uitspraak van de Raad van State, die wil ik meenemen in dat advies. Zo heb ik dat memo geschreven."

Aan de kant gezet

Uiteindelijk is er niets gebeurd met het memo die Palmen schreef, haar advies werd niet opgevolgd. "Ik heb het memo op een maandag aan mijn leidinggevende manager doorgestuurd. Ik had van hem begrepen dat hij de urgentie zeker zag en zou dezelfde avond doorgezonden worden naar de algemeen directeur, met het dringende verzoek om het de dag erna, op de heidag, te bespreken met elkaar."

Palmen had geopperd om mee te komen naar de heidag om verdere toelichting te geven. "Mocht het nodig zijn, geef een seintje en dan kan ik nog toelichting geven." Dat seintje kwam niet. "De terugkoppeling die ik kreeg, was: er is een werkgroep opgericht en die gaat bij elkaar komen. Ik maakte ook onderdeel uit van dat werkgroepje. De eerste bijeenkomst was ik verhinderd en was ik niet bij. De tweede ben ik wel bij geweest, daar het memo onderdeel van gesprek en al vrij snel werd mij duidelijk gemaakt dat mijn advies niet opgevolgd zou worden en dat men door wilden gaan met doorprocederen." Als ze het advies van Palmen wél hadden toegepast, was de toeslagenaffaire waarschijnlijk voorkomen, vertelt ze.

Hogerop

Had Palmen het niet hogerop kunnen zoeken binnen de Belastingdienst. Volgens haar was dat heel lastig geweest. De baas van de leidinggevende manager zat op een andere locatie. “Ik vraag me überhaupt af of ik een afspraak had kunnen maken op dat moment.”

Volgens Palmen was het ook niet gemakkelijk om het memo openbaar te maken. "Ik heb het overwogen, maar op het moment dat ik dat zou doen, zou ik zelf het probleem worden. Dan zouden er chocoladeletters in de krant hebben gestaan met: ambtenaar klapt uit de school", vertelt ze. "Maar ik had ook wel het vertrouwen dat dit snel opgepakt zou worden. Het was evident."

Spoorloos

Het memo van Palmen raakte uiteindelijk verloren in de Belastingdienst. Er zijn welgeteld 8 onderzoeken gedaan om het memo van Palmen boven water te krijgen. Het dook uiteindelijk op na een tip. In juni 2019 werd Palmen gebeld door een collega. In 2017 had ze met hem gesproken over het memo. "Dat kon hij zich nog herinneren. Tijdens een bijeenkomst, die hij had op het ministerie, belde hij en vroeg zich af of ik nog het memo had en of ik het wilde sturen. Dat heb een paar minuten later gedaan, ik had het nog op mijn laptop staan", vertelt ze. "Uiteindelijk heeft meneer Omtzigt er specifiek om gevraagd, maar dat is in 2020 geweest." Toen pas werd haar memo openbaar. "Het was er vanaf maart 2017. Toen heb ik het geschreven, maar welk pad het precies heeft bewandeld, vind ik ook duister."

Meineed

Recentelijk kwam ook naar buiten dat de Rijksrecherche gaat onderzoeken of topambtenaren meineed hebben gepleegd bij de parlementaire commissie. Topambtenaren vertelden daar dat ze zich niets konden herinneren over het memo. "Ik weet dat ze dat gezegd hebben en dat er een onderzoek loopt", vertelt Palmen, maar ze is niet zeker of het mensen zijn aan wie ze het memo heeft gestuurd. "Dat durf ik niet te zeggen en ik denk ook dat het terecht is om het onderzoek op z’n beloop te laten", legt ze uit. "Ik heb alle vertrouwen in het onderzoek."