Hoe kan je onterecht veroordeeld worden voor een misdaad?

Valse bekentenis

Een misdaad bekennen die je niet hebt gepleegd, de rechtspsycholoog benadrukt dat dat kan komen doordat je als verdachte kwetsbaar bent in een verhoor: "Je zit niet in je vertrouwde omgeving, ook kan een verhoor er best intimiderend aan toegaan." Dit soort situaties zorgen ervoor dat je zomaar een bekentenis kan maken voor een misdaad die je niet hebt gepleegd. Toch ligt een onterechte veroordeling ook aan de verhoortechnieken van de politie. Er zijn wel verbeteringen doorgevoerd in deze technieken vertelt de rechtspsycholoog: "Sommige verbeteringen hebben plaatsgevonden naar aanleiding van een onterechte veroordeling. Soms heb je een fout nodig om tot verbetering te komen", vertelt de rechtspsycholoog.

Databank

Door de onterechte veroordelingen heeft de rechtspsycholoog in januari 2024 meegeholpen om een databank te ontwikkelen: "Lang werd er gedacht dat dit een probleem was dat enkel in Amerika voorkwam. In Nederland gebeurt dit ook, daarom moesten we ook hier actie ondernemen." In de databank zijn 139 verhalen van onterechte veroordelingen opgenomen. Hier zijn ook verkeerde identificatie van ooggetuigen, verkeerde bevragingen of inmiddels verboden methodes van forensische deskundigen in opgenomen. "De bedoeling is dat de politie die de verhoren doet iets leert van de data in de databank", vertelt Geven.

Tunnelvisie

Het is moeilijk om in te schatten hoe vaak dit probleem voorkomt. Wel is het duidelijk dat de politie een grote rol in het probleem speelt. "De politie kan vanuit een tunnelvisie gaan kijken, ze hebben dan een verdachte op het oog en doen er alles aan om bewijs te vinden dat diegene de misdaad heeft gepleegd", vertelt Geven. Doordat er op de verkeerde dader wordt gefocust blijft de echte dader vrij rondlopen. "Een derde van de zaken blijft onopgelost doordat er te lang is gefocust op iemand anders", benadrukt de rechtspsycholoog.

Iemand onterecht aanwijzen als dader van een misdaad heeft niet alleen gevolgen voor de persoon zelf. "Ook de familie van de veroordeelde persoon wordt aangetast, zij mogen een familielid ineens nog maar een uur per dag zien", vertelt Geven. Ook voor de familie van het slachtoffer heeft de verkeerde veroordeling impact. "De familie denkt dat de juiste persoon vastzit, maar uiteindelijk moeten ze het hele juridische proces weer doorstaan als blijkt dat de veroordeling fout is", legt de rechtspsycholoog uit.

Gevolgen

De gevolgen van de databank zijn te zien in het aantal vrijspraken van daders: "Zaken worden heropend als aan het licht komt dat de dader onschuldig is." Onterechte veroordelingen zijn niet geheel onontkoombaar benadrukt de rechtspsycholoog: "Het blijven menselijke fouten van de politie, ooggetuigen, rechters en forensische deskundigen." Toch wordt met de databank gehoopt dat het probleem in de toekomst minder gaat voorkomen. "We willen laten zien waarom en hoe vaak het nu fout is gegaan. Uiteindelijk kunnen procedures en protocollen op basis van de fouten opnieuw ontwikkeld worden, waardoor onjuiste veroordelingen minder gaan voorkomen", vertelt Geven.