Strandwandeling is de beste manier om alle elementen tegelijkertijd waar te nemen

Het zijn de donkere dagen voor Kerst. Duisternis heerst over een groot deel van het etmaal. Vandaag, op 19 december, is de zon gedurende maar liefst 16 uur, 16 minuten en 38 seconden achter de horizon verdwenen. Vlak voor zonsopkomst en vlak na zonsondergang is het nog wel een beetje licht, maar de duisternis duurt grofweg dus twee keer zo lang als dat het licht is. Veel mensen vinden dat gezellig, kaarsjes aan, kerstboom erbij, maar van mij mag het wel weer voorjaar worden. Over twee dagen beleven we de kortste dag, die duurt nog negen seconden korter dan deze zondag, maar daarna gaan de dagen weer lengen. Dat we dat allemaal weten, tot op de seconde nauwkeurig, hebben we te danken aan de wetenschap, aan Copernicus en Galilei tot Newton en Govert Schilling. Maar bij de oude Grieken was die kennis er nog niet. Zij hadden de zonnegod Helios die het allemaal voor ze regelde.

Elemententheorie

Maar dat wil niet zeggen dat die oude Grieken gek waren, of dom. Integendeel. Ze probeerden in ieder geval de wereld en de verschijnselen te verklaren en wij moeten daar niet lacherig over doen. Zelf ben ik altijd wel gecharmeerd van hun idee van de vier elementen. Lucht, aarde, water en vuur, en alles wat er op aarde gebeurt, is het resultaat van een interactie van die vier elementen. Neem een vulkaanuitbarsting. Dat is een interactie van aarde en vuur. Een storm op zee is een interactie van lucht en water. Enzovoort. Het was vooral de Griekse en op Sicilië geboren filosoof Empedocles die de elemententheorie propageerde.

Maar in feite doen wij nog altijd hetzelfde. Alleen noemen we lucht nu atmosfeer. Water noemen we hydrosfeer en de aarde is de geosfeer. Maar wat is het vuur dan? We spreken nooit van een pyrosfeer of iets dergelijks. Het is, kan ik verklappen, de biosfeer.

Vuur is verbranding. Onder opname van zuurstof en uitscheiding van CO2 vindt een proces plaats waarbij hitte vrijkomt. U denkt dan meteen aan de open haard, of de cilinders van uw auto, maar verbranding is ook wat het leven gaande houdt. U en ik zijn warm dankzij ons metabolisme, onze spijsvertering, waarbij wij net als ieder willekeurig kampvuurtje zuurstof verbruiken en CO2 uitstoten. Het vuur, dat is het leven. Het vierde element, de vierde sfeer, is de biosfeer.

Een strandwandeling

De beste manier om alle vier de elementen tegelijkertijd waar te nemen, is het maken van een strandwandeling. Dat kunnen we desnoods vanmiddag al gaan doen. Als u dan langs de waterlijn wandelt, dan loopt u letterlijk over de aarde, de geosfeer. U ademt lucht, de atmosfeer. Het zeewater, de hydrosfeer, spoelt over uw tenen of maakt uw schoenen nat. En zelf, samen met de meeuwen die krijsend overvliegen en de garnaaltjes in de strandplassen, zelf bent u onderdeel van de biosfeer.

Die oude Grieken waren zo gek nog niet. Ik wens u een fijne en sfeervolle strandwandeling, met de groeten van Empedocles. U heeft nog even de tijd; de zon gaat vandaag onder om één minuut en 24 seconden voor half vijf. Dan zakt Helios in zee.