De vakbond: verleden tijd of juist essentiëler dan ooit tevoren?

In tijden van stakingen zijn vakbonden een belangrijke vertegenwoordiger voor werkenden. Zij kunnen voor werknemers onderhandelen en demonstraties aanvragen en organiseren. Al lijkt het vakbonden al jaren niet te lukken om werknemers aan zich te binden.

Star

Vlak na de oorlog was het aantal vakbondleden het hoogst. "Sinds de jaren '60 neemt het al af", zegt vakbondshistoricus Sjaak van der Velde. De daling is volgens de historicus aan verschillende factoren te wijten. Een grote aanleiding is vergrijzing, maar ook individualisering staat hoog op het lijstje. "Dit zie je overal in de maatschappij terug, bij voetbalclubs, kerken en zo ook bij vakbonden."

Luisteraar Berend Moltmaker is al jarenlang lid van een vakbond en van mening dat de vakbond te lang ouderwets en te star is geweest: "Al zijn ze nog steeds hartstikke belangrijk."

Modernisering

Het is niet overal kommer en kwel volgens De Waal, voormalig FNV-lid. "Bij Defensie en de politie wordt het meegenomen in de opleiding en daar hebben ze wel sterke vakbonden."

Casper Cornelisse, voorzitter CNV Jongeren, gaat langs bij scholen, met name mbo-opleidingen, om jongeren te informeren over de functie en krachten van vakbonden. CNV biedt een gratis vakbond-lidmaatschap aan voor studenten. Volgens de voorzitter zijn er genoeg zaken voor de jonge werknemers en studenten om voor te vechten, zoals te lage stagevergoeding en de loonkloof tussen leeftijden. Cornelisse merkt dat het inlichten van jongeren bevorderend werkt voor het ledenaantal: "De moeite die we doen, zorgt ervoor dat veel jongeren lid worden."

FNV-bestuurslid Piet Rietman benoemt dat zij zich, naast klassieke kwesties zoals loonsverhoging, tegenwoordig veel inzetten voor onderwerpen die vanuit jongere werknemers veel worden aangevraagd. "We strijden nu ook voor 32-urige werkweken en een beter werk-privé balans."

Groei doorzetten

"Ik denk dat het ook een geldkwestie is", gaat Moltmaker verder. "Je zou een steunend lidmaatschap moeten kunnen regelen. Dan heb je de representatie ook in beeld." Al benadrukt het voormalig FNV-lid dat er daarbij bijdrages vanuit werknemers zelf moeten komen en niet via belastingen vanuit de overheid. "Dan ben je niet meer onafhankelijk", zegt hij. "Je moet juist eigen reclame maken en oproepen met z'n allen een vuist te maken."

"Er komen wel leden bij, maar het loopt via de achterdeur leeg", gaat De Waal verder. Er zijn veel mensen die met pensioen gaan en hun vakbond-lidmaatschap opzeggen. "Al kunnen zij voor een zeer laag tarief lid blijven", zegt De Waal. Rietman, bestuurslid FNV, zegt dat zij hun best doen om ook gepensioneerden betrokken te houden, maar dat er alsnog soms mensen opzeggen.

Volgens Cornelisse zou men, als werknemer zijnde, meer naar het algehele maatschappelijke draagvlak moeten omkijken: "Lid worden uit solidariteit. Als je dat doet, draag je voor iedereen bij aan een groter beeld."