Hoe komt het dat je iemand zo ontzettend kunt haten?

Haat heeft alles te maken met gevoelens van onrecht. Dat vertelt hoogleraar sociale psychologie Paul van Lange in Langs de lijn en Omstreken. Van Lange speelt een belangrijke rol in het tv-programma 3Onderzoekt: Haat, dat vanaf woensdag 10 oktober te zien is op NPO3. In het programma gaat presentator Johan Eikelboom met allerlei mensen in gesprek die haat ervaren. Van extreme burenruzies tot boosheid tegen de NAM in Groningen. Van nationalisten die niets moeten hebben van immigranten tot wraakgevoelens richting de moordenaar van je kind.

Paul van Lange legt uit dat de functie van haat is je strijdvaardig te maken. "Je krijgt extra energie om het onrecht aan te gaan en niet zomaar over je heen te laten lopen". Een mooie illustratie van het fenomeen vindt Van Lange de situatie in Groningen. "Al een jaar of tien leeft men daar met een zekere angst voor aardbevingen. Men heeft het idee dat ze keer op keer niet gehoord wordt, voelt zich in de steek gelaten." Als gevolg daarvan komen de mensen in Groningen in actie.

Slecht voor de gezondheid

Paul van Lange wijst op een belangrijk gevaar dat op de loer ligt bij haat. Het gevoel kan op termijn namelijk erg slecht zijn voor de gezondheid. Haat leidt tot piekeren en chronische stress. Dat kan er zelfs voor zorgen dat je aderen op termijn dichtslibben. En het heeft effect op het brein, je kunt minder goed denken. Presentator Johan Eikelboom erkent dat. "Ik heb voor dit programma met veel mensen met haat gesproken, en het viel me op dat ze last hadden van allerlei lichamelijke klachten: rugklachten, hoofdpijn en migraine."

Haat voor moordenaar van je kind

Een van de verhalen die aan bod komt in het programma is dat van Jack Keijzer. In 2007 werd zijn zoon Pascal vermoord. Zijn andere zoon Remy kon niet met het verlies van zijn broer omgaan. Hij kreeg last van psychoses en pleegde zelfmoord in 2016.

Jack Keijzer vertelt dat het gevoel van wraak of haat tegen de moordenaar van Pascal (Emiel T.) in het begin helemaal geen rol speelde bij hem. "Ik was veel meer bezig met het verdriet en gemis, ik probeerde de negatieve dingen om te zetten naar iets positiefs." Toch begon dat haatgevoel langzaam te groeien toen Emiel weigerde te verhuizen.

Na zijn straf uitgezeten te hebben keerde hij weer terug naar zijn huis, dat vlakbij dat van Jack Keijzer en zijn vrouw staat. "We hebben hem gesmeekt te verhuizen want we trokken het niet", aldus Keijzer. De haat bij Jack groeide verder toen Emiel in een gesprek zei dat hij geen spijt heeft van zijn daad, iets dat hij eerder wel zei te hebben.

Keijzer dacht dat hij Emiel zag hardlopen op een dijk. De haat was inmiddels zo groot geworden dat hij hem wilde aanrijden. Hij kwam er gelukkig op tijd achter dat het iemand anders was. "Ik ben nog nooit zo van mezelf geschrokken", zegt hij.

Professor Van Lange stipt naar aanleiding van het verhaal van Keijzer aan dat de spijtbetuiging een heel belangrijk element is. Een spijtbetuiging kan de haat voor een deel wegnemen. Het onrecht wordt dan erkent en een beetje opgeheven.

'3Onderzoekt: Haat' is vanaf woensdag 10 oktober te zien om 22:00u op NPO3.