'Schuldenaanpak maakt overheid tot monster'

Tien jaar geleden was Jeansen Djaoen leider van een bende in Rotterdam. Hij werd opgepakt en zat zijn tijd uit, maar inmiddels lijkt hij in een andere gevangenis te zitten: zijn schulden. "Toen ik uit de gevangenis kwam, startte ik met vier maanden huurachterstand", vertelt Djaoen en dat werd steeds erger. Drie jaar geleden stond hij ongeveer 60.000 euro rood, maar na elke maand trouw zijn schuldeisers te hebben betaald, is dat niet minder geworden. Djaoen werkt als verslaggever bij FunX, is artiestenmanager en geeft workshops, maar aan het afbetalen komt nooit een eind.

Jeansen kreeg te maken met vele schuldeisers die tegelijk hun geld terug wilden. Omdat hij dat geld niet heeft, krijgt hij boetes en worden er veel extra kosten berekend. Toen hij op een gegeven moment een lening bij de bank afsloot om daarmee zijn schulden in één klap af te betalen en slechts één schuldeiser over te houden, bleken er nóg meer schulden te zijn waar hij niets van afwist. Zo raakte hij van de regen in de drup. "Er komen nog regelmatig lijken uit de kast", aldus Djaoen.

Soms worden schulden zelfs doorverkocht naar het buitenland: laatst kreeg hij nog een brief van een Zweeds bedrijf, terwijl hij daar nooit wat had gekocht. Het bleek een oude schuld aan energiebedrijf Nuon te zijn, die inmiddels 2000 euro meer was dan dat hij oorspronkelijk was.

Schuldhulp

De situatie van Jeansen is herkenbaar, vertelt Ruud van den Tillaar, die directeur is van de Kredietbank Limburg, bestuurslid van de NVVK en bestuursadviseur van Divosa. In Nederland zitten honderdduizenden mensen in de schulden en het systeem is er niet op gericht om hen zo snel mogelijk schuldenvrij te maken.

Van den Tillaar vindt dat vooral de overheid zich onnodig hard gedraagt, zeker omdat zij vanuit verschillende instanties geld kan innen: niet alleen het CJIB en de Belastingdienst kunnen incasso’s doen, maar ook onder anderen gemeenten, sociale diensten, het UWV en DUO. Deze werken vaak gebrekkig samen, volgens Van den Tillaar. "Het is een monster met vele gedaantes", stelt hij.

De schuldhulpverlening, een systeem waar Nederlanders geholpen kunnen worden om schuldenvrij te worden, is niet voor iedereen bereikbaar. Jeansen werd bijvoorbeeld geweigerd omdat hij geen WA-verzekering had, terwijl die heel moeilijk te krijgen is als ex-gedetineerde. De grens omlaag krijgen zou helpen, denkt Van den Tillaar, en één landelijke lijn trekken in het beleid. Nu mag elke gemeente zelf bepalen wie wel of niet in aanmerking komt.

Schuldenindustrie

Ook CDA-Kamerlid René Peters herkent het probleem. Hij probeert oplossingen te zoeken om de schuldenindustrie een halt toe te roepen, maar dat gaat niet zomaar, zegt hij. Het verbieden van het doorverkopen van schulden is lastig. Het systeem moet vooral simpeler, want bijna niemand weet precies hoe het werkt. Onlangs kondigde staatssecretaris Tamara van Ark (VVD) een aantal maatregelen aan om de situatie van schuldenaars te verbeteren: zo wordt de beslagvrije voet verhoogd en gaat de Belastingdienst kijken naar het belastbaar stellen van toeslagen. Stappen in de goede richting, vindt Peters, maar het is nog niet genoeg.

De CDA'er bracht onlangs een bezoek aan Zweden, waardoor de overheid een centrale incassodienst in het leven heeft geroepen. Hierdoor hebben mensen een duidelijk overzicht van waar ze schulden hebben en werken overheidsdiensten niet langs elkaar heen. Hij denkt dat dit in Nederland ook goed zou werken.

Maandag wordt om 21.00 op NPO 2 bij de EO een documentaire uitgezonden over Jaensen Djaoen, Lost Boys: 5 jaar later, een vervolg op de eerste documentaire die over hem verscheen, toen hij bendeleider was.