Nieuw onderzoek: ‘Onhoorbaar' geluid schadelijk voor gezondheid

Dat zegt de Leidse klinisch fysicus Dr. Jan de Laat van het Leids Universitair Medisch Centrum LUMC vandaag in Argos. De Laat analyseerde meer dan driehonderd recent gepubliceerde wereldwijde studies naar gezondheidsaspecten van onder andere laagfrequent geluid. De publicatie van zijn onderzoek verschijnt binnenkort.

Bestaande hartklachten blijken te kunnen verergeren onder invloed van langdurige blootstelling aan laagfrequent (brom)geluid dat onder meer door draaiende windturbines wordt geproduceerd, concludeert De Laat. Daarnaast blijkt volgens hem dat laagfrequent geluid gemakkelijk invloed kan uitoefenen op het menselijk lichaam, waaronder de hersenen. ‘Veel onderzoeken rapporteren naast slaapverstoring en stress bijvoorbeeld ook effecten op geheugen en concentratieverlies.’

Controversiële theorie

De bezorgdheid over laagfrequent geluid lijkt toe te nemen, signaleerde het RIVM eerder deze week. Vrijwel overal waar windparken verrijzen komen omwonenden in verzet, uit angst voor overlast. Daarbij schermen ze vaak met de studies van de Portugese natuurkundige Mariana Alves Pereira, die al langer waarschuwt voor de gezondheidsrisico’s van laagfrequent geluid. Meer specifiek het zogeheten ‘infrageluid’ van windmolens: zeer lage tonen die niet tot nauwelijks hoorbaar zijn. Binnen de wetenschap vonden de theorieën van Pereira tot nu toe weinig steun. Ook het RIVM achtte in eerdere rapporten het verband tussen gezondheidsschade en laagfrequent geluid niet aannemelijk.

De Laat zegt: ‘Pereira en anderen hebben inderdaad eerder op de risico’s gewezen en ik denk dat die ook echt bestaan. Al moet je het wel relativeren voor het aantal mensen dat risico loopt.’ Dat is volgens De Laat moeilijk te becijferen. ‘Dan moet je al weten hoeveel mensen in bijvoorbeeld een straal van 1000 meter rond windturbines wonen. Wat we wel weten is dat zo’n tien procent van de bevolking hartklachten heeft, en volgens de literatuur zoals we die nu kennen verergeren de hartklachten bij zo’n één procent van de kwetsbare groep.’

Trillingen

Een kenmerk van laagfrequent geluid is dat het veel verder draagt dan ‘gewoon’ geluid en onderweg nauwelijks wordt afgestopt door de bodem of gebouwen. Binnenshuis kan het trillingen veroorzaken. Wanneer het menselijk lichaam langdurig blootgesteld wordt aan die trillingen kan een verdikking ontstaan van het hartzakje, een vlies om het hart. Volgens de Laat kunnen door die verdikking al bestaande hartklachten verergeren.

‘Uit de literatuur blijkt dat de achteruitgang niet anders verklaard kan worden dan dat het via die trillingen verloopt. Daarbij gaat het niet zozeer om de dosis, maar om de tijdsduur: blootstelling aan geluid dat alsmaar doorgaat is een extrinsieke factor die een verkeerd effect op het functioneren van het hart heeft.’

Deense norm

Weliswaar zijn er meer bronnen van zeer lage tonen zoals machines, pompen, en weg- en railverkeer, maar volgens de Laat is een kenmerk van windturbines dat die altijd ‘aan’ staan en dus permanent laagfrequent geluid produceren. Hij bepleit het verlagen van de geluidsnormen voor windturbines, zoals eerder in Denemarken al gebeurde. ‘Onze conclusie is dat wanneer de norm teruggaat naar 35 dB je veel minder of zelfs geen gezondheidsklachten meer zal zien. Daarmee zijn die effecten de komende 20 of 30 jaar te beperken. Ik denk dat er alle aanleiding is om de normen scherper te stellen, nu we alle getallen op een rijtje hebben.’

Woordvoerder Bastiaan Vader van de brancheorganisatie NWEA van de Nederlandse Windindustrie zegt in een reactie voorafgaand aan de uitzending: ‘Toonaangevende onderzoeken van de WHO en het RIVM tonen aan dat er geen direct verband is tussen (laagfrequent) geluid van windturbines en gezondheidsrisico’s. Wij houden ons als windsector aan de op deze wetenschappelijke inzichten gebaseerde wet- en regelgeving.'

Distantiëren

In een artikel dat kort voor de uitzending op de eigen site verscheen, hekelt NWEA de berichtgeving door Argos en suggereert daarin dat De Laat zich distantieert van de manier waarop zijn onderzoek in de reportage is samengevat. In reactie daarop laat de onderzoeker weten: 'Wat de NWEA hier beweert is een totale omkering van- en in strijd met wat ik tegen hen heb gezegd. Het is onzin dat ik conclusies zou terugtrekken. Ik houd me aan de conclusies zoals ik die tegen Argos heb benoemd.'

Wil je meer weten?

Op vpro.nl/argos vind je meer achtergronden bij deze uitzending en ook enkele korte videoreportages. We gingen op pad met geluidsambtenaar Jan van Muijlwijk, gespecialiseerd in hinderlijke bromtonen. En we spraken met de Deense wetenschapper Aslak Poulsen, die een groot onderzoek deed onder 500.000 omwonenden van windturbines.