'Tante Truus' redde duizenden Joodse kinderen

"Ze heeft me gered. Ze heeft een hele generatie, nee, twee hele generaties gered", zegt Necha Nussbaum-Scheinowitz (92) in de film Truus' Children. Die gaat vandaag, op Internationale Vrouwendag, in première.

Nussbaum-Scheinowitz werd samen met haar drie zussen in 1938 opgehaald in Leipzig. Documentairemakers Pamela Sturhoofd en Jessica van Tijn spoorden haar en twintig andere geredde oorlogskinderen op en interviewden ze. De jongste was bij de opnames 82, de oudste 95.

In Met het Oog op Morgen vertelden ze over deze onbekende redder met een "enorme bluf":

'Doortastend en heldhaftig'

Uit de gesprekken kwam naar voren wat voor vrouw Wijsmuller-Meijer was, zegt Sturhoofd. "Doortastend en niet altijd vriendelijk. Ze ging recht op haar doel af. En ze was natuurlijk heel heldhaftig. Ze gaf niet op. In zulke moeilijke omstandigheden is dat bewonderenswaardig."

Na de Kristallnacht, de uitbarsting van geweld tegen Joden en Joodse bezittingen in nazi-Duitsland in de nacht van 9 op 10 november 1938, sloegen tienduizenden Joodse Duitsers op de vlucht.

Wijsmuller-Meijer ging naar Wenen en regelde dat ze SS-commandant Adolf Eichmann te spreken kreeg, die daar toen aan het hoofd stond van de 'dienst voor Joodse emigratie'. Ze kreeg hem zover dat ze 600 kinderen mee mocht nemen uit het door nazi-Duitsland ingelijfde Oostenrijk, schrijft Lody van der Kamp, auteur van een boek over de kindertransporten, op de site van de gemeente Amsterdam.

Binnen twee dagen wist Wijsmuller-Meijer verblijfsvergunningen en onderdak voor de 600 kinderen te organiseren en bracht ze hen via nazi-Duitsland en Nederland naar Groot-Brittannië.

10.000 kinderen

Daarna haalde Wijsmuller ook kinderen op in Duitsland, Tsjechië en Polen. De ene na de andere trein bracht kinderen naar Hoek van Holland, waar ze op de boot naar Engeland stapten. Toen Duitsland op 1 september 1939 Polen binnenviel en de grenzen dicht gingen, kwam er een eind aan. Ze had toen 10.000 kinderen gered. In Engeland waren ze opgenomen in gastgezinnen of opvanghuizen.

Op de laatste dag voor de Nederlandse capitulatie, op 14 mei 1940, wist ze nog 74 Joodse kinderen uit Amsterdam via IJmuiden naar Engeland te krijgen.

'Was nooit echt in gevaar'

De verzetsheldin had zelf geen kinderen. Na de oorlog werd ze gemeenteraadslid voor de VVD in Amsterdam.

Begin jaren 60 verscheen het boek Geen tijd voor tranen, waarin ze haar verhaal deed. "Mijn aandeel in het redden van mensen was niet zo belangrijk", zo wordt Wijsmuller daarin geciteerd. "Ik deed mijn werk niet in de oorlog. Het was nog voor de oorlog. Ik was nooit echt in gevaar." En verder: "Wat ik heb gedaan was niet genoeg. Het waren maar zo een tienduizend kinderen. Hoeveel miljoenen zijn er daarna niet omgekomen?"

Truus Wijsmuller overleed in 1978. Een beeld op het Bachplein in Amsterdam herinnert aan haar inzet. Volgende maand wordt in Alkmaar ook een bronzen beeld onthuld van Wijsmuller, omringd door 28 kinderen.