Feit of Fictie: '40 procent van berichtgeving in de media is speculatie'

Bervoets doelt op analyse-artikelen over gebeurtenissen die nog moeten plaatsvinden of nog niet helemaal duidelijk zijn. Mediasocioloog Peter Vasterman ziet het verschijnsel ook, maar heeft twijfels. "Het lijkt mij moeilijk om precies vast te stellen. Het is ook een vaag begrip. Wat is 'speculatief'?"

Menselijke neiging

Na een paar uurtjes slaap reageert Hanna Bervoets zelf ook op haar uitspraak. "Ik noemde natuurlijk een heel concreet getal. Ik ben iemand die graag in percentages denkt. Het was om eerlijk te zijn dus een vrij persoonlijke schatting."

Bervoets wilde er vooral iets mee duidelijk maken. "Ik lees zelf twee kranten, en heel veel van die artikelen zijn een beetje 'wat als'-scenario's. 'Als de Democraten in die staat winnen, dan' of 'als Trump dit onderzoek niet doorkomt, dan'. Dat is een voorbeeld van een menselijke neiging om logische verhalen uit feiten te willen maken, ook al hebben we nog niet alle feiten. Ik denk dat daar ook een taak voor de media ligt."

Mensen hebben behoefte aan een verhaal

Die berichten voorzien inderdaad in een behoefte, legt mediapsycholoog Monique Timmers van de Universiteit van Amsterdam uit. "Ik snap wel wat Bervoets bedoelt. Het is een goed punt, dat ze maakt."

Timmers geeft daarbij een voorbeeld: "Als mensen naar een psychiater gaan, hebben ze ook behoefte aan een verhaal over henzelf, een uitleg. Dat is een menselijke behoefte en eigenschap. Losse dingen die om je heen gebeuren, wil je kunnen begrijpen. Dat kan het beste met een afgerond verhaal."

De toekomst

Bervoets' uitspraak snijdt dus wel degelijk hout. "Ik ben het ermee eens dat het taak van de journalistiek is om ons te waarschuwen voor ontwikkelingen en risico's. Dat heeft nou eenmaal vaak te maken met speculeren over de afloop van zaken. Daarmee voldoe je aan een behoefte van het publiek", zegt Vasterman.

Daar ziet Vasterman wel redenen voor. "Het publiek is niet alleen maar geïnteresseerd in feiten en gebeurtenissen die achter ons liggen." Hij verduidelijkt: "Ze zijn ook vooral geïnteresseerd in de toekomst, en dingen waar we rekening mee moeten houden in ons handelen. Dat is een heel belangrijk onderdeel van de journalistiek. Dat is altijd al zo geweest."

Bervoets was met haar percentage dus misschien wat onnauwkeurig. Maar: de deskundigen zijn het erover eens dat de behoefte aan de 'wat als'-verhalen waarover de schrijfster spreekt er wel degelijk is.

Radio EenVandaag

Dit artikel is een bijdrage van Radio EenVandaag, elke werkdag tussen 14 en 16 uur op NPO Radio 1. Meer over de uitzending is te vinden op EenVandaag.nl, Facebook of op Twitter.