'2020 was níet het slechtste jaar ooit'

Want is dat werkelijk het slechtste jaar ooit zoals TIME Magazine stelt? "Ik denk dat als je er een opiniepeiling op los zou laten over de afgelopen 2000 jaar, dat niet dit jaar uit de bus zou komen."

"De 14e en 19e eeuw, en ook de wereldoorlogen waren erger", stelt De Graaf. "Maar het is voor het eerst dat zo’n pandemie zich echt tegelijkertijd wereldwijd voltrekt. Dat maakt het tot een uniek drama." Al kunnen we het historisch nog zo relativeren, dat 2020 de geschiedenisboeken in zal gaan lijkt De Graaf duidelijk: "De vraag is, hoe? Is dit nu het begin van meer van dit soort globale pandemieën? Of is het hopelijk ook meteen het einde, omdat we nu weten als wereld hoe we hiermee om moeten gaan?"

Paas ziet dat het vertrouwen in de overheid is afgenomen door deze crisis en maakt zich zorgen over hoe dat in de toekomst moet gaan, zeker met de groeiende klimaatcrisis in gedachten.

Consumenten in plaats van burgers

Veel mensen ervaren voor het eerst dat overheden kunnen ingrijpen in de grondrechten van burgers. Dat zet de politiek onder druk, stelt Paas. Daarom is het zo belangrijk om toekomstige crises voor te zijn, want die ondermijnen onze democratie.

De Graaf ziet dat we voor oplossingen nu vooral naar de overheid kijken: "we staan vandaag de dag in een samenleving die niet meer bestaat uit burgers, maar uit consumenten." Dit terwijl de mensen vroeger vaak juist sámen probeerden met een crisis om te gaan. "Je zou kunnen zeggen dat die huidige neoliberale samenleving eigenlijk niet meer goed in staat is met dit soort crises om te gaan en alleen maar kan denken in repressief handelen."

'Ik ben racist, nou en?'

De Graaf ziet een oplossing in het versterken van 'prepolitieke grondwaarden', een gedeeld verhaal waarin de tegenstanders elkaar niet verketteren. Het is niet meer vanzelfsprekend dat je geen racist mag zijn, dus daar moeten we het opnieuw met elkaar over eens worden. Paas stelt dat dat echter nooit vanuit de overheid bedwongen mag worden: "In een samenleving is het nodig dat er geluiden beschermd blijven, die we nu even niet kunnen gebruiken."

Of de rechtstaat sterker is geworden van de fundamentele gesprekken die er dit jaar over zijn gevoerd, weet De Graaf niet, "er is in ieder geval meer bewustzijn".

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.