Waarom Kerst nepnieuws over Jezus uitlokt

Je kan er elk jaar de klok op gelijk zetten, rond Kerst en Pasen is er opeens spectaculair nieuws over Jezus te melden. Vaak blijkt dan uit zogenaamd nieuwe, archeologische vondsten dat Jezus getrouwd was, kinderen had, niet gekruisigd was of zelfs helemaal niet bestaan heeft. En dit soort theorieën zijn niet voorbehouden aan de diepste krochten van het internet, ook kwaliteitsmedia doen er vrolijk aan mee.

Om je niet onvoorbereid de kerstdagen in te laten gaan, ontkracht ik alvast het meest populaire Kerst-nepnieuws voor je.

1. Jezus heeft niet bestaan

Uit Brits onderzoek uit 2015 bleek dat 40 procent van de ondervraagden dacht dat Jezus geen historische persoon was. In Nederlandse media kreeg de dominee Edward van der Kaaij veel aandacht toen hij hetzelfde beweerde. Maar het is simpelweg kolder.

Niet alleen de Bijbel maakt melding van Jezus' bestaan, ook Joodse en Romeinse schrijvers uit die tijd als Josephus, Tacitus, Plinius de Jongere en Suetonius noemen Jezus. Dat het niet-bestaan van Jezus toch zo vaak gepropageerd wordt, drijft sommige geleerden tot wanhoop. Zo heeft de Australische historicus John Dickson een wedstrijd uitgeschreven: als iemand één gerespecteerde historicus kan noemen die denkt dat Jezus geen historische persoon was, eet hij een bladzijde uit zijn Bijbel op. We zijn inmiddels 5 jaar verder maar zijn Bijbel is nog intact.

2. Jezus was getrouwd en had kinderen

Een idee dat een nieuwe impuls heeft gekregen door de De Da Vinci Code, de bestseller van Dan Brown waarin professor Robert Langdon ontdekt dat Jezus getrouwd was met Maria Magdalena en kinderen kreeg. Historisch-wetenschappelijk gezien is dit zeer onwaarschijnlijk omdat niet één historische bron meldt dat Jezus een vrouw zou hebben gehad. Maar waarom zouden ze dat verzwijgen?

Hoe krijg je deze aantrekkelijke clickbait dan toch in het nieuws? Door te claimen dat er een nieuw, geheim evangelie ontdekt is waar dit wél vermeld wordt! En dat brengt ons op het volgende punt.

3. De echte waarheid over Jezus staat in dit nieuwe, geheime evangelie

Het Evangelie van Judas, de Openbaring van Jakobus, het Evangelie van Jezus' vrouw. Zo spannend als het klinkt, zo teleurstellend weinig heeft het vaak om het lijf. Toch vindt het een gewillig oor, omdat het resoneert met het populaire idee dat de kerk de echte waarheid onder het tapijt heeft geschoven en 'deze teksten heeft verketterd', zoals de NOS meldt op basis van een interview met een pseudo-deskundige die de daadwerkelijke tekst niet eens kan lezen.

De reden dat deze geheimzinnige teksten niet in de Bijbel staan is omdat ze vaak eeuwen na de Bijbelse evangeliën zijn geschreven of een regelrechte vervalsing blijken. Daarom verdwijnen al deze spectaculaire nieuwe vondsten na een aantal jaar ook weer in dezelfde vergetelheid waar ze vandaan kwamen.

4. Jezus was niet gekruisigd

Want dat blijkt uit het Evangelie van Barnabas dat 'al eeuwen geleden uit de officiële Bijbel is gebannen', aldus Metro. Dat het daadwerkelijk om een middeleeuwse, islamitische vervalsing gaat wordt er niet bij gezegd. Nu is het wellicht wat veelgevraagd om Metro tot kwaliteitsmedia te rekenen maar je hoeft maar een blik op twitter te werpen om te zien dat de impact groot is.

Nepnieuws is zoveel makkelijker verspreid dan ontkracht. In werkelijkheid wordt de kruisiging van Jezus door historici als een onbetwistbaar feit gezien, mede ook vanwege de vele historische verwijzingen.

Gourmetstel

Waarom is dit soort nepnieuws dan toch zo effectief? Volgens mij zijn er twee redenen. Eén: we zijn geneigd om complottheorieën spannender te vinden dan de kale, vaak veel saaiere, feiten. Twee: door de secularisatie neemt het religieus analfabetisme toe, helaas ook onder journalisten.

Maar jij weet nu beter. Als die oom tijdens het kerstdiner opeens begint over dat interessante nieuwtje dat hij in de krant heeft gelezen, kan jij hem nu alle spreekwoordelijke hoeken van het gourmetstel laten zien.

David Boogerd is presentator van De Ongelooflijke Podcast. Op vrijdag 20 december komt een nieuwe aflevering online over feiten en fabels over de historische Jezus. Abonneer je via NPO Radio 1, Apple Podcasts, Google Podcasts of Spotify.