Omgevingsfactoren belangrijker dan genen bij psychisch lijden

Van Os volgde voor dit onderzoek duizenden Nederlanders gedurende 10 jaar. “Bij die mensen hebben we gekeken naar het genetisch risico in het DNA. We hebben tien jaar lang heel gedetailleerd de omgeving bepaald en gekeken hoe het ging met hun psychische gezondheid.

Conclusie

Van Os: "Uiteindelijk is eruit gekomen dat maar in zeer beperkte mate verandering in de psychische gezondheid en psychisch lijden terug te voeren is op genetische variatie, maar veel meer op sociale omstandigheden zoals armoede, schulden, scheidingen, belangrijke gebeurtenissen, trauma in de jeugd en vooral ook sociale frustratie, hoe je sociale positie is in vergelijking met waar je had willen zijn.”

Genen

"Het is niet zo dat genen helemaal geen rol spelen bij psychisch lijden", vertelt Van Os. “De genetica maakt dat wij met gevoel kunnen reageren op de omgeving. De een wat heftiger dan de ander. Het is niet zo dat genen worden overgedragen en een afwijking in het brein veroorzaken.”

"Je hebt een depressie, dat zit in je genen"

Dian Vrijmens is blij met de uitkomst van het onderzoek van Jim van Os. Haar dochter was depressief en beroofde zichzelf twee jaar geleden van het leven. “Mijn dochter heeft zelfmoord gepleegd omdat ze te horen kreeg: je hebt een depressie, dat zit in je genen, als je het eenmaal hebt dan zal het altijd terug blijven keren."

Omgevingsfactoren

Vrijmens had al lang het gevoel dat niet genen maar omgevingsfactoren een rol speelden bij de depressie van haar dochter. “We komen geen depressie in onze familie tegen. We hebben het gevoel dat ons kind deze keuze niet had hoeven maken als ze niet hadden gehamerd op dat het in je genen zit. Als ze een luisterend oor had gehad en behandeld was op wat er aan de hand was."

"Mijn dochter heeft haar keuze gemaakt op die stelligheid. Als we die stelligheid zouden kunnen afbreken, wat Jim van Os doet met zijn artikel, dan zijn er misschien andere mensen die die keuze niet hoeven te maken, omdat ze wel hulp krijgen.”

Verontrustend

“Verontrustend”, reageert Van Os op het verhaal van Vrijmens. “Wat je moet doen als je iemand tegenkomt in de spreekkamer, is vragen wat er gebeurt is. Dan kan je proberen de context van het psychisch lijden te achterhalen. Zeggen dat het in de genen zit is onwetenschappelijk en bovendien beroof je de mensen van het belangrijkste dat we mensen te bieden hebben en dat is hoop.”

"Dat ik ermee moet leven en dat ga ik niet doen"

Vrijmens is ervan overtuigd dat haar dochter nog had geleefd als ze anders behandeld was. ”Ze is letterlijk bij mij gekomen en heeft gezegd: 'mam, ze zeggen dat het in mijn genen zit en dat ik ermee moet leren leven en dat ga ik niet doen. Dit is niet het leven dat ik wil'.”

Van Os hoort dit verhaal vaker van patiënten. “Medicatie gaat ze echt niet helpen. Mensen moeten zichzelf opnieuw uitvinden, een verhaal leren vertellen en hoe ze het gaan gebruiken om hun toekomst verder vorm te geven. Dat is hoop.”

Herstel

"Er zijn een heleboel mogelijkheden om aan herstel te werken", vertelt Van Os. “Je kan erover lezen op websites als proud2bme.nl en psychosenet.nl, en in contact komen met mensen die een depressie hebben overleefd en die jou kunnen helpen met hoe je het aanvliegt als je zo’n diep dal hebt gekend en je jezelf opnieuw moet uitvinden.”

Wie er behoefte aan heeft en wil praten over zelfmoordgedachten kan contact opnemen met Stichting 113.

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.