‘Musea hebben van oudsher hele witte verhalen verteld’

Onderzoeker Valika Smeulders won afgelopen maand de Black Achievement Award in de categorie Wetenschap en vertelt in Focus over het gebrek aan ruimte voor zwarte helden in onze geschiedenis.

Als kind woonde Smeulders op Curaçao, in Nederland en in het toen net onafhankelijke Suriname. Opgroeien op verschillende plekken riep veel vragen bij haar op. In Suriname was diversiteit een vanzelfsprekendheid, maar ook iets waar je samen aan moest bouwen als land. In Nederland was dat anders, maar het dagelijks leven was er rijker en makkelijker. Dat riep bij Smeulders vragen op: waarom is die ongelijkheid er en hoe laten we die verdwijnen?

Andere samenleving

Ze ging naar Nederland om politicologie te studeren. "Ik dacht: met zo’n studie kom je overal wel terecht en kun je richting geven in de samenleving." Maar tot haar grote verbazing ging het in Nederland helemaal niet over de samenleving die zij had leren kennen. "Het ging alleen maar over een aantal centrale, witte mannelijke figuren. Dat vond ik heel erg saai, ik kwam tenslotte wel van een eiland waar een vrouw de minister-president was."

Ze maakte een switch naar de studie Talen en Culturen van Latijns-Amerika. Daar ontdekte ze denkers en schrijvers die haar wel inspireerden. "Als je Gabriel Garcia Marquez of Toni Morrison hebt gelezen, dan merk je dat die schrijvers heel diep ingaan op de persoonlijke ervaring van het leven in een samenleving die zijn weg zoekt uit een moeilijke geschiedenis." De vragen die zij als kind had, kwamen in deze studie wel naar voren.

Samen weten we meer

In Den Haag geeft Smeulders rondleidingen langs bekende gebouwen die een rol speelden in het slavernijverleden. Tijdens deze wandelingen ontstaan gesprekken tussen de witte en zwarte deelnemers. "Zo leer ik ook weer van de verhalen die ik hoor tijdens de wandelingen, ik word steeds op een nieuw spoor gezet. Samen weten we meer."

De wandelingen openden Smeulders’ ogen. "Ik had niet verwacht zo ontzettend veel te vinden. In Den Haag zie je een heel ander stuk van de geschiedenis dan je in Amsterdam ziet. Daar zag ik dat die geschiedenis alles met het Caribisch gebied te maken heeft en dus ook alles met mijn achtergrond en sindsdien voel ik mij nog meer thuis in Den Haag. Het is meer mijn stad geworden."

'Meerstemmigheid is mijn drijfveer'

Smeulders wil ook gesprekken laten ontstaan in de tentoonstelling over het slavernijverleden die zij cureert in het Rijksmuseum. Een mooie toevoeging aan het Rijksmuseum, waar nog vooral witte kunst hangt.

Naast de tien verhalen die in de tentoonstelling verteld worden, worden de bezoekers ook aangespoord hun eigen verhaal te delen aan het eind van de tentoonstelling. "We zijn ons bewust dat naast die tien verhalen die wij vertellen, nog miljoenen andere verhalen bestaan. Die wil ik laten horen. Meerstemmigheid is mijn drijfveer."

Smeulders wil het museum toegankelijk maken voor iedereen, ook jongeren moeten zich welkom voelen. Met deze tentoonstelling moet meer ruimte komen voor andere kunstenaars en helden. "Als we over de grenzen van kleuren leren heen kijken, dan kan een held uit de slavernijtijd voor iedereen een nationale held zijn."

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in de podcast Focus Wetenschap