Hoe voorspel je een zonnestorm?
- Nieuws
- Hoe voorspel je een zonnestorm?
Het voorspellen van zonnestormen is van groot belang, want die stormen kunnen de luchtvaart, ons internet en het elektriciteitsnetwerk flink in de war schoppen. Maar hoe voorspel je zo'n storm? Astronoom Michiel Brentjens werkt eraan.
Michiel brentjes
Als je op een heldere nacht de sterren ziet twinkelen, dan zie je eigenlijk de zonnewind door de ruimte waaien: gassen die door explosies van de zon worden weggeblazen. "Die twinkeling hangt af van het gas dat voor de sterren langs gaat", vertelt Brentjens. "Dat zijn allemaal minilensjes, dus het licht van de sterren wordt helderder, zwakker, helderder, zwakker."
Die twinkeling meten Brentjens en zijn collega's op verschillende plekken op aarde. "Als we zien dat een paar seconden na Nederland precies hetzelfde twinkelpatroontje boven Duitsland is, dan kunnen we precies uittekenen in welke richting dat gas moet stromen, en hoe hard het gaat."
Koele zonnevlekken
Die twinkelpatroontjes geven dus een beeld van het ruimteweer zoals dat is op het moment dat je kijkt. Daarmee heb je nog geen voorspelling gedaan. Daarvoor kijken astronomen naar zonnevlekken, donkere vlekken op de zon. "Ze lijken alleen maar zo donker omdat de rest er omheen zo ontzettend helder is. De zon is 6000 tot 6500 graden, en in die zonnevlekken is het veel koeler, daar is het maar 4500 graden."
Die zonnevlekken ontstaan als er concentraties van magneetvelden zijn op de zon. "Op het moment dat die magneetvelden letterlijk in de knoop raken, en die knoop plotseling ontward wordt, ontstaat een zonnevlam." Daardoor worden grote hoeveelheden gas de ruimte in geslingerd die de technologie op aarde in de war kunnen sturen.
Door goed naar de ontwikkeling in de patronen van de zonnevlekken te kijken, kun je dus proberen om een voorspelling te doen van de kans op een zonnestorm.
Koude oorlog
Brentjens werkt daarvoor onder meer samen met de luchtmacht. Die willen willen namelijk graag weten wanneer er een kans is dat bijvoorbeeld het gps-signaal verstoord kan raken.
Hoe belangrijk die informatie is bleek wel in 1967, toen we nog midden in de Koude Oorlog zaten en er nog veel minder bekend was over zonnestormen. Toen de radar van de Amerikanen opeens niet meer werkte, namen ze aan dat de Russen daar achter zaten en een aanval aanstaande was.
Toen zijn we echt door het oog van de naald gegaan
"De vliegtuigen stonden al klaar op de landingsbaan om naar Rusland te vliegen, toen iemand een hoop gedoe op de gang hoorde. Er bleek iemand aanwezig die ook onderzoek deed naar de zon met een telescoop, en die zei: 'De zon heeft een heel grote uitbarsting. Zou die de radar niet kunnen storen?' Die belangrijke informatie is toen gelukkig op tijd bij de president gekomen, waardoor een nucleaire oorlog is afgewend. Toen zijn we echt door het oog van de naald gegaan."
Video niet beschikbaar
De Kennis van Nu ging onlangs op bezoek bij de 98-jarige astronoom Kees de Jager, om te praten over de Solar Orbiter en de geheimen van de zon. Bekijk de hele aflevering op NPO Start.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Hoe is ons zonnestelsel eigenlijk ontstaan? NPO Focus legt het uit.
NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap
Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap
Gerelateerd
