Hoe dacht de Nederlandse pers over de opkomst van het fascisme?

In zijn proefschrift laat onderzoeker Hans Geleijnse, die duizenden kranten doorspitte uit de periode 1919-1933, zien hoe de Nederlandse pers de ontwikkeling van het fascisme beschreef. Waren journalisten wel zo objectief? En hoe veranderde hun mening over de fascistische regimes in het buitenland?

Orde op zaken stellen

De kranten waren in het begin erg kritisch over de opmars van het fascisme, vertelt de onderzoeker in nachtprogramma Focus. "Maar toen Mussolini eenmaal aan de macht was gekomen, veranderde dat beeld en werd men eigenlijk veel gematigder en positiever.” Vanaf dat moment heerste bij de niet-linkse pers de overtuiging dat Mussolini een kans verdiende om orde op zaken te stellen in het onrustige Italië.

De kranten veroordeelden wel het gebrek aan vrijheid en democratie van het fascisme, vertelt Geleijnse. Maar tegelijkertijd zagen kranten als De Telegraaf en De Standaard er ook praktische voordelen aan. Bijvoorbeeld dat het fascisme rust bracht en anticommunistisch was. “Dus je ziet dat er toch een tamelijk positief-kritische houding ontstond bij nogal wat kranten, over wat er gebeurde in Italië."

De plank mis

Over het algemeen kun je zeggen dat kranten hun lezers goed informeerden over de feiten, stelt Geleijnse. "Maar als het aankwam op de beoordeling van die feiten, sloegen de kranten nogal eens de plank mis."

Is dat typisch iets van die tijd? Geleijnse denkt van niet. Ook nu nog kan het gebeuren dat journalisten de gevaren van politieke ontwikkelingen onderschatten. "Dat is het tragische, als je kranten leest van toen: dat het lerend vermogen, ook van de Nederlandse pers, niet zo heel erg groot is."

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van NPO Focus.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere dinsdag- op woensdagnacht van 02.00 tot 06.00 uur in Focus