Medicatie tegen kanker: zijn je genen de sleutel?

Stel: je hebt twee patiënten, elk met dezelfde soort kanker. Ze krijgen allebei hetzelfde medicijn. Bij de een slaat het medicijn aan, bij de ander niet. Waar ligt dat aan? Misschien wel aan je genen, zou het antwoord van wiskundige Marleen Balvert zijn.

Ze zit momenteel in Boston, om grote hoeveelheden data te analyseren. Ze concentreert zich op drie kenmerken: de soort kanker die een patiënt heeft, zijn of haar genetische eigenschappen, en de voorgeschreven medicatie.

Schijn bedriegt

“Patiënten lijken soms dezelfde ziekte te hebben, maar hebben die helemaal niet. Dat komt omdat er genetische verschillen zijn. We proberen te achterhalen welke genetische eigenschappen de ziekte veroorzaken, en welke ervoor zorgen dat iemand wel of niet op medicatie reageert.”

Die informatie zou je kunnen gebruiken om nieuwe medicijnen te ontwikkelen voor specifieke patiëntengroepen, legt Balvert uit. Maar je kunt het ook gebruiken om bestaande medicijnen beter in te zetten. Immers, als je weet dat patiënten met bepaalde genetische eigenschappen gevoelig zijn voor medicijn A, dan kun je nieuwe patiënten genetisch onder de loep nemen, en vervolgens het geschikte medicijn voorschrijven.

Combinatie van verschillende genen

Daarbij gaat het trouwens lang niet altijd om een enkel gen: “We weten vanuit de biologie dat het vaak maar een combinatie van genetische foutjes is die bepaalt of je op een medicijn reageert. Je hebt er vaak meerdere in een tumor zitten. Het kan zijn dat een medicijn alleen werkt als je drie verschillende genetische fouten hebt.”

Het werk van Balvert en haar collega’s is gebaseerd op big data en machine learning: ze gebruiken grote hoeveelheden informatie en laten daar computerprogramma’s op los die zichzelf leren om steeds beter hun werk te doen. Het is aan artsen en specialisten om hun vondsten vervolgens te toetsen aan de werkelijkheid. Balvert zou enorm blij zijn als haar wiskundige werk de medische wereld vooruit zou kunnen helpen.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere dinsdag- op woensdagnacht van 02.00 tot 06.00 uur in Focus
En wanneer je maar wilt in de podcast Focus Wetenschap