Met James Webb-telescoop speuren naar oude sterrenstelsels: 'Eerste hoofdstuk van het heelal'

We verwachten dat sterrenstelsels groeien van klein naar groot, en volgens de theorie gaat dat vrij geleidelijk", legt onderzoeker Ivo Labbé, sterrenkundige aan de Swinburne University of Technology in Australië, uit. "Het duurt namelijk wel even voordat je 100 miljard sterren bij elkaar verzamelt."

Babystelsels

Het idee was dat als ze naar het vroege heelal - "de kraamkamer van het heelal" - zouden kijken, je vrij kleine babystelsels zou zien. "Wat we vonden was iets heel anders!", vertelt Labbé enthousiast. "We zagen hele rode, rare stelsels. Er zijn heel veel sterren nodig om dat licht te genereren. Dat betekent dat die sterrenstelsels dus heel zwaar zijn. We zien stelsels die even groot zijn als de Melkweg, dat al een nogal groot stelsel is."

Daarnaast zijn die 'baby's' niet zo groot als de Melkweg, maar juist 30 keer zo compact. "Heel raar en spannend", vindt Labbé het. "Het ondergraaft de modellen die we normaal gebruiken om de groei van sterren en sterrenstelsels in het heelal te verklaren." Volgens de sterrenkundige zijn de stelsels zo groot, dat de vraag is of er wel voldoende gas in het heelal is om ze überhaupt te vormen. En dan kom je aan op het terrein van de big bang theorie. "Die gaat al 50 jaar mee en is heel goed getest: daar torn je niet zomaar aan."

Eerste hoofdstuk

De onderzoekers staan eigenlijk voor veel nieuwe vragen. Wat nu volgt, is een lang proces: "We gaan detailopnames maken van deze stelsels: dan zie je precies wat er aan de hand is, maar dat duurt nog een jaar. We kijken ernaar uit! Dan weten we namelijk precies wat dat licht vormt; of het sterren zijn, of wat anders."

Je zou je wellicht af kunnen vragen wat het uitmaakt om te weten hoe de kraamkamer van het heelal er miljoenen jaren geleden uitzag, maar daar heeft Labbé een antwoord op. "Na de oerknal waren er geen sterren en sterrenstelsels; geen planten en mensen. De eerste sterrenstelsels en sterren die vormden, daar zijn uiteindelijk de deeltjes van ons lichaam uit gevormd. Die kraamkamer is in zekere zin onze eigen geschiedenis. Het is een oorsprongverhaal, bijna emotioneel eigenlijk. Het verhaal over onze eigen geschiedenis, het eerste hoofdstuk van het heelal."