Is gouden rijst de stierenboter van deze tijd?

Italianen noemden koffie in de 17^e eeuw de drank van Satan, in Zweden zag men de eerste telefoon als een instrument van de duivel en Amerikanen betitelden de eerste margarine als ‘stierenboter’, waar je onvruchtbaar en kaal van zou worden.

Natuurlijk, het kan geen kwaad om nieuwe dingen met de nodige argwaan te benaderen. Nieuwe medicijnen blijken met enige regelmaat ongewenste bijwerkingen te hebben, en als het op voeding aan komt kun je niet voorzichtig genoeg zijn. Maar bovenstaande voorbeelden laten zien dat de argwaan soms ook irrationeel en ongegrond is.

In het geval van koffie is dat misschien relatief onschuldig, maar soms zie je ook weerstand tegen innovaties met de potentie om vele levens te redden. Denk bijvoorbeeld aan ´gouden rijst´, een rijstsoort die genetisch gemanipuleerd is zodat de plant meer bètacaroteen aanmaakt. Dat kan bijdragen aan het wegnemen van het vitamine A-tekort bij kinderen in ontwikkelingslanden. Honderdduizenden sterven of raken blind door dat tekort.

Vier soorten weerstand tegen innovatie

Harvard-wetenschapper Calestous Juma heeft die weerstand tegen innovatie nu uitputtend in kaart gebracht. Hij komt in zijn studie, die een periode van zes eeuwen omvat, tot de conclusie dat de meeste reacties op innovatie zijn de herleiden tot vier soorten:

Intuïtieve reacties, vinden hun basis in diepgewortelde angsten. Nieuwe soorten voeding bijvoorbeeld worden dan gezien als een bedreiging voor de gezondheid.

Gevestigde belangen. Britse textielwerkers bijvoorbeeld protesteerden tegen de opkomst van machines in hun vak, omdat het hun werk bedreigde. Vaak liggen aan dergelijke confrontaties conflicterende morele overtuigingen en economische inzichten ten grondslag.

Filosofische bezwaren. De opkomst van robotica en de manipulatie van de natuur wordt bijvoorbeeld gezien als een gevaar voor onze menselijkheid, onder meer omdat het onze blik op onszelf verandert.

En ten slotte is er veel weerstand tegen strategieën die invloed uitoefenen op onze voedingskeuzen en hoe we met onze gezondheid omgaan.

Juma is er duidelijk een voorstander van dat de innovatietrein voorlopig nog blijft doordenderen, in het belang van ons aller welzijn. Daarom geeft hij meteen ook meer een aantal tips om de weerstand tegen innovatie te verminderen. Zo vindt hij dat wetenschappers al in een vroeg stadium de voor- en nadelen van nieuwe ontwikkelingen in kaart moeten brengen, instituties zich sneller moeten aanpassen en het publiek meer betrokken moet worden.