Muzikale dieren stellen de wetenschap voor groot raadsel

Je hebt net naar Snowball gekeken. Hij was zo’n tien jaar geleden een ware internetsensatie, met zijn geheadbang op Queen, Back Street Boys en Michael Jackson. Niet alleen het publiek was dol op Snowball, ook muziekwetenschappers konden geen genoeg van hem krijgen. “Snowball gaf een enorme schok binnen de muziekwetenschap,” legt Henkjan Honing uit. “Een studie liet namelijk zien dat hij echt maatgevoel had, en niet alleen zijn baasjes imiteerde".

Zijn nieuwe klanken de sleutel?

De wetenschappers concludeerden dat muzikaliteit wel een biologische oorsprong moest hebben, en dat we het met andere dieren delen. Ze bedachten er zelfs een theorie bij: muzikaliteit vind je bij dieren met vocaal leervermogen – dieren die zich in de loop van hun leven nieuwe klanken eigen kunnen maken. Zoals mensen. En kaketoes.

Die theorie moest in 2013 bij het vuil, met dank aan Ronan de zeeleeuw. Zeeleeuwen dieren hebben namelijk geen vocaal leervermogen, maar duidelijk wel maatgevoel, blijkt als je ze trakteert op Boogie Wonderland van Earth, Wind and Fire.

Hoe nu? Henkjan Honing en zijn collega’s weten het ook niet meer. Bijkomend probleem is dat resusapen, die evolutionair veel dichter bij de mens staan dan zeeleeuwen of kaketoes, weer geen maatgevoel hebben. “Waarom we ritmegevoel delen met kaketoes en zeeleeuwen, maar niet met resusapen, dat is een vraag waar we de komende tien jaar nog wel mee bezig zullen zijn”, aldus Honing.

Regelmaat is nog geen ritme, voor apen

De eerste stappen op weg naar een mogelijk antwoord zijn al gezet. Deze week komt een studie van Honing en collega's uit waaruit blijkt dat resusapen weliswaar geen maatgevoel hebben, maar wel regelmaat kunnen onderscheiden. “In de regelmaat horen ze echter geen puls, wat zeg maar een niveau hoger is”, legt hij uit. Ze hebben geen idee op welk moment ze met hun voet zouden kunnen meetikken, zoals Snowball dat wel kan. De apen letten veel meer op zaken als klankkleurverschillen.

Muziekwetenschappers proberen met dit soort onderzoeken helder te krijgen hoe muzikaliteit is ontstaan, wat het precies is, en waarom het schijnbaar bij lang niet bij alle dieren voorkomt. Luister hier naar het hele gesprek met Henk-Jan Honing in Focus.

Henkjan Honing was eerder ook te gast in Nooit meer slapen, om te praten over zijn nieuwe boek Aap slaat maat.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van NPO Focus.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere dinsdag- op woensdagnacht van 02.00 tot 06.00 uur in Focus
En wanneer je maar wilt in de podcast Focus Wetenschap