Met insecten moordzaken oplossen? Niet zo snel

Misschien zag je op tv al eens een detective-serie waarin de rechercheurs konden achterhalen waar een lijk vandaan komt aan de hand van insecten die zich op dat lijk bevinden. Helaas: het leefgebied van insecten is meestal veel te divers om forensisch experts uit de brand te kunnen helpen.

Met reeksen zoals CSI en Bones kun je misschien denken dat insecten op vermoorde lichamen ons veel informatie kunnen vertellen over de doodsoorzaak. Dat is niet geheel onterecht. Zo kunnen rechercheurs aan het type insecten (zoals vliegen, maden en kevers) op het lichaam bijvoorbeeld iets over het tijdstip van overlijden afleiden.

Maar als je wilt achterhalen of het lichaam misschien op een andere plaats is vermoord dan de locatie waar het werd gevonden, dan wordt het een stuk lastiger. Franse en Belgische forensische wetenschappers komen tot die waarschuwing na een grondige analyse van 170 studies uit hun vakgebied.

In theorie lijkt het misschien simpel: als je een insect op een kadaver opmerkt dat normaal niet in dat gebied aanwezig kan zijn, ben je al meteen een stap verder. Maar in praktijk zijn de meeste insecten over vele regio’s verspreid zodat ze in meerdere gebieden voorkomen. En de beestjes die door de lucht kunnen vliegen zijn bovendien in staat om aanzienlijke afstanden af te leggen.

Leefgebieden insecten onvoldoende gescreend

Er bestaan wel leefgebieden waarbij de overgang tussen verschillende soorten insecten duidelijker is. In de open lucht leven bijvoorbeeld andere insecten dan in water, en onder de grond andere dan erboven. In die situaties is het dus gemakkelijker om ongewone insecten op te merken.

Maar tegelijkertijd merkten de onderzoekers ook dat er veel te weinig sluitende data over de leefgebieden van insecten bestonden. Daarom bevelen ze het ten zeerste aan om, na het ontdekken van een kadaver in de aanwezigheid van insecten, extra vergelijkende veldtesten in het gebied te organiseren. Grote databases over de verspreiding van insecten in lokale gebieden zijn volgens de onderzoekers een goed idee.

Voor niet-aasetende insecten hadden de onderzoekers ten slotte geen enkel rapport gevonden waarbij een ‘vreemd’ insect op een kadaver lag. Ze schatten de kans dat het ooit gebeurt dan ook heel laag in.

Is Sherlock Holmes een griezelige amateur?

Je hebt ook niet altijd insecten nodig om te achterhalen of een lichaam verplaatst is. Zo is het bijvoorbeeld bekend dat, wanneer een lichaam sterft, het na een paar uur geleidelijk in de zogenaamde livor mortis-fase overgaat.

De bloedsomloop is al een tijdje gestopt, en door de zwaartekracht lopen de rode bloedcellen naar de laagst mogelijke punten van het lichaam. Daardoor krijgen die gebieden een paarsblauwe kleur (uitgezonderd die waar er door druk geen bloedcellen kunnen ophopen, bijvoorbeeld door contact met de bodem). Acht tot tien uren na overlijden raakt die kleuring gefixeerd.

Stel daarom dat bijvoorbeeld een dode persoon gevonden wordt die de paarsblauwe kleur op de zijkant heeft, en toch op de rug ligt. Dan weet je dat het lichaam van die persoon verplaatst werd. Hij of zij lag immers eerst op de zijkant.

Tegelijkertijd is het dan ook opmerkelijk dat de volgende beroemde detective als een gek blauwe plekken op de bovenkant van een (onfortuinlijke) dode man probeert te slaan.

Door het wegvallen van hartslag en de zwaartekracht zakken de rode bloedcellen immers naar beneden en niet naar boven. Bloeduitstortingen onder de huid aan de bovenkant van het lichaam zijn daarom niet meer mogelijk. Maar goed. Blijkbaar zijn er weinigen zo slim als dit ‘genie’ met de zweep.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag rond 10.50 uur in De Ochtend