Een akkoord en dan? Oud-ministers vrezen grote problemen met vullen nieuw kabinet

Met de deadline in zicht, ging de formatie ook afgelopen weekend door. "Ik had ook liever in mijn bed gelegen", grapte PVV-leider Geert Wilders zaterdag. Maar het is volgens hem nodig om voor de deadline van 15 mei klaar te zijn met deze onderhandelingsronde. "Als je in de eindfase komt, wordt het steeds spannender. Je moet het uiteindelijk overal over eens worden."

Of de formatie daadwerkelijk gaat slagen, is nog maar de vraag. Wel is bekend dat Wilders als leider van de grootste partij een kandidaat op het oog heeft voor het premierschap en hij heeft die persoon ook al benaderd. Als de premier is gevonden, moeten de onderhandelende partijen PVV, VVD, NSC en BBB ook de overige zetels in het kabinet zien te vullen. En dat is een ingewikkelde opgave, stellen Van Aartsen en Veerman.

Bewindspersonen gezocht

Mocht de formatie slagen, denkt voormalig landbouwminister Veerman (2002-2007) dat het rechtse kabinet geen lang leven beschoren is. "Om de doodeenvoudige reden dat in de nieuwe fracties zoveel onervaren mensen zitten, met name bij de PVV. Ze worden in toom gehouden door één man, Geert Wilders. Hij heeft daar volop werk aan en tegelijkertijd moet er ook nog beleid gemaakt worden."

Ook Nieuw Sociaal Contract bracht tal van nieuwe gezichten naar politiek Den Haag. "En dan hebben we nog de BBB, de partij die je langzamerhand ziet marginaliseren. De voorvrouw (Caroline van der Plas, red.) zit wel in alle talkshows, maar het blijft vaak bij een vrij oppervlakkig betoog, centrerend rond een paar issues rond stikstof en migratie. Dat zijn hele zwakke uitgangspunten voor een regeringsploeg, terwijl er zulke grote maatschappelijke uitdagingen liggen."

Onervaren partijen en grote ideologische verschillen maken een nieuw kabinet wankel, denkt Veerman. En dat zien ook potentiële bewindspersonen. "Er zijn wel mensen die het zouden kunnen doen", doelt hij op het ministerschap, "maar zoals Johan Remkes eens zei: voor ik in een zwembad spring, kijk ik eerst of er water in zit. Als je een ministerspost accepteert, zul je moeten weten wat de uitgangspunten zijn van het beleid, wat de afspraken zijn en waar je op kunt steunen."

Volgens Veerman is het afbreukrisico op dit moment groot in Den Haag. "Als je een groot ego hebt en je denkt dat je het je kunt permitteren, dan stap je misschien in. Maar je kunt buitengewoon beschadigd raken. Mogelijk moet je je na een poosje gefrustreerd uit de voeten maken. Dat idee is niet aantrekkelijk." Hij ziet het daarom somber in voor een nieuw kabinet. "Ik denk niet dat mensen met daadwerkelijke bestuurlijke ervaring zich eraan willen wagen."

Ook VVD-prominent Jozias van Aartsen kent de klappen van de Haagse zweep maar al te goed. Hij was vanaf 1994 minister van Landbouw om vervolgens vanaf 1998 leiding te geven op het departement van Buitenlandse Zaken. En ook Van Aartsen ziet de nodige beren op de weg.

"Cees Veerman heeft helemaal gelijk. Als je kijkt naar wat er aan de hand is in dit land, dan heeft het er alle schijn van dat er een heel instabiel kabinet zou kunnen komen. Als je van buiten de wereld van het Binnenhof komt, moet je heel goed nadenken voordat je zegt: ik ga het eens proberen. Dat zie ik niet gebeuren in deze situatie."