Arib in rechtszaal: beschuldigingen grensoverschrijdend gedrag onder de loep

In oktober 2022 publiceert NRC een artikel, waarin wordt gesteld dat Arib als voorzitter van de Tweede Kamer, een schrikbewind voerde, zich schuldig maakte aan machtsmisbruik, en dat ambtenaren klaagden over een onveilig werkklimaat. Arib was nog niet van het onderzoek op de hoogte gebracht, toen het werd gepubliceerd in de krant.

De juridische weg

Arib kondigde in de zomer van 2023 de rechtszaak aan, na een lange tijd radiostilte. De rechtszaak betreurde Vera Bergkamp, die het stokje van haar had overgenomen als Kamervoorzitter. Het werd een strijd tussen twee kampen: 'Kamp Arib' en 'Kamp Bergkamp', zegt Thelosen.

Op basis van meldingen die bij Bergkamp het presidium binnenkwamen, liet de Tweede Kamer onafhankelijk onderzoek doen. Arib wilde hier niet aan meewerken. Er vonden interviews plaats met 19 verschillende betrokkenen, en ook de anonieme brieven werden opnieuw bekeken. Uiteindelijk werd enkel een samenvatting openbaar gemaakt.

De klachten over Arib gingen onder andere over stemverheffing, waarvoor zij nooit excuses zou hebben aangeboden. Ambtenaren zouden hier emotioneel onder hebben geleden. Ook zouden er mensen zijn overgeplaatst, op 'nadrukkelijk verzoek van Arib'. Er is geen bewijs van ontslag, in tegenstelling tot de beweringen. Wel zou Arib zich structureel hebben bemoeid met zaken buiten haar takenpakket. Toch vertelden vijftien van de negentien mensen dat Arib een 'bekwame voorzitter was' en op zich sommige momenten attent en betrokken uitte.

Imagoschade

Volgens Partiman heeft Arib’s imago hierdoor wel wat deuken opgelopen: "Wanneer je grensoverschrijdend gedrag noemt, denken mensen aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. In het begin was er zo weinig informatie, mensen wisten niet of ze nog wel konden zeggen dat ze haar tof vinden." Arib was volgens Partiman een sterk rolmodel voor sommigen. In 2020 ontving ze nog de Aletta Jacobsprijs voor haar inzet voor Marokkaanse vrouwen in Nederland, en ze was de eerste vrouwelijke Kamervoorzitter met een migratieachtergrond.

Partiman verwacht dat er over vijftig jaar anders naar Arib zal worden gekeken dan ze zou willen. In het algemeen wordt er vooral geschreven over 'de eerste vrouwen', wat met name witte vrouwen zijn, legt Partiman uit. Arib is hierin een belangrijk figuur, als eerste vrouwelijke Kamervoorzitter van kleur. Partiman verwacht dat Arib in de toekomst vooral besproken zal worden als 'De Kamervoorzitter die aan grensoverschrijdend gedrag deed'.

Acceptatie

Of de klachten richting Arib ook hadden plaatsgevonden als ze een man was, betwijfelt Partiman. Ze benoemd dat uit onderzoek is gebleken dat mensen vrouwelijke leiders gevoelsmatig anders beoordelen dan mannelijke leiders. Partiman: "We zijn gewend in de politiek witte mannen te zien. Op het moment dat iemand daarvan afwijkt, beoordelen we die persoon vele malen strenger." Ze legt uit: "Het bulderen, het met de hand op tafel slaan en het autoritair leiderschap, accepteren we sneller van mannen."

Verwachtingen

Morgen gaat de zaak van start. Ook onderzoeksbureau Hoffmann, en hoogleraren die bij het onderzoek betrokken zijn, worden aangeklaagd. Er zijn twee onderwerpen binnen de rechtszaak, legt Thelosen uit. "Ten eerste, mag je naar een Kamerlid, die gelijk aan je is, een onderzoek laten instellen? Ten tweede, is het onderzoek wel rechtmatig geweest?" De zitting kan de eerste stap richting het herstel van het imago van Arib worden. Het duurt één dag en de uitspraak komt over vier weken. Als blijkt dat het onderzoek naar Arib inderdaad onrechtmatig is gevoerd, kan ze zich nog richten op rectificatie, maar dat is volgens Thelosen nu nog niet aan de orde.