'Lokale politici beloven veel, maar gemeentes hebben vaak nauwelijks geld'

Allers is verbonden aan het COELO, het Centrum voor onderzoek naar economie van lokale overheden. Veel gemeenten hebben last van geldtekort, vertelt hij. De gemeenten hebben er een hoop extra taken bijgekregen, zoals de jeugdzorg en taken in de energietransitie, maar daarvoor is niet altijd genoeg geld.

Gemeentefonds moet groter

Het meeste geld dat gemeenten krijgen, komt van de rijksoverheid: zo’n zeventig procent vanuit het landelijke gemeentefonds. Onlangs deed wethouder Wolbert Meijer van de gemeente Heerde een noodoproep richting de rijksoverheid dat er meer geld in dat fonds moet: "De fruitschaal moet breder worden", zegt hij in Geld of je Leven, "we hebben gewoon echt te weinig middelen."

De gemeente Heerde heeft nu nog geen probleem, vertelt Meijer, maar over een paar jaar zou het wel eens in de knel kunnen komen. Voor andere gemeenten is de situatie nu al nijpender: vorig jaar berekende NRC dat een derde van de gemeenten in geldnood verkeert. Twaalf gemeenten stonden toen zelfs onder curatele van de provincie.

'Meer gemeentelijke belastingen'

Allers denkt dat een groter gemeentefonds niet de beste oplossing is. Hij vindt dat de gemeenten meer mogelijkheden moeten krijgen om zelf belastingen te heffen. Op dit moment kan dat eigenlijk alleen met de Onroerende Zaak Belasting (OZB), die zo’n tien procent van de begroting opbrengt. De overige belastingen, zoals de hondenbelasting, zijn vaak laag. Als de gemeenten meerdere belastingen zouden kunnen heffen, krijgen gemeenteraden veel meer te zeggen over de hoogte daarvan: een linksstemmende gemeente zou dan andere keuzes kunnen maken dan een rechtsstemmende gemeente.

Want het verschil tussen deze twee mogelijke gemeenten is op dit moment héél beperkt, ontdekte Allers. Hij deed onderzoek waaruit bleek dat het voor de gemeentelijke belastingen op dit moment niet uitmaakt of je links of rechts stemt. "Dat hadden we niet verwacht, dus we hebben elk cijfer drie keer gecheckt. Maar dit kwam er echt uit", aldus de hoogleraar.

Allers wil duidelijk zijn: meer gemeentelijke belastingen, zou niet betekenen dat we in totaal meer belasting betalen: "Als de gemeenten meer belastingen heffen, gaat de landelijke overheid minder belasting heffen. Je betaalt belasting dichtbij waar het wordt uitgegeven, dat is veel logischer", vindt hij.