Gemeenten krijgen tijdens financieel 'ravijnjaar' verkiezingen: 'Vreselijke combinatie'

Slechts een gemiddelde van 50,4 procent van de stemgerechtigden kwam bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 opdagen bij de stembus. Een historisch dieptepunt voor de lokale democratie. Toch, zo zegt politiek watcher John Bijl, hebben stemmers meer vertrouwen in de lokale politiek dan in de landelijke. "De burgemeester als gezagsdrager is iemand die nog aanzien geniet, als een van de weinigen", stelt Bijl.

'Onbekend maakt onbemind'

Hoe komt het dan dat dit vertrouwen zich niet vertaalt in opkomst? "Daar is veel onderzoek naar gedaan, onder andere in Rotterdam. Er is een groep mensen die zegt dat ze het zijn vergeten of dat het ze simpelweg niet boeit. Maar te veel mensen zeggen nog altijd niet te weten waar ze nu eigenlijk op stemmen. Ze weten niet wat de gemeente doet, waar partijen voor staan en wie de mensen op de kieslijsten zijn. Onbekend maakt dus onbemind."

Tweestrijd en posters plakken

Veel gemeenten starten dan ook campagnes om reclame te maken voor de verkiezingen. Maar daar gaat het nog vaak mis, zo ziet Bijl. "Veel campagnes spreken de kiezers aan op hun morele verplichting om te stemmen. Maar de mensen die je hierop aanspreekt, gaan toch wel stemmen. Hoe ga je mensen uitleggen dat de gemeente er werkelijk toe doet?"

Een simpel voorbeeld om mensen te laten zien dat je er als politieke partij bent, is volgens de de politiek watcher het ouderwetse verkiezingsposters plakken. "Ik vind het wel leuk als mensen met behangerslijm en rollen papier door de stad moeten trekken om kiezers duidelijk te maken dat er iets belangrijks gebeurt." Ook een politieke strijd kan mensen naar de stembus halen. "In 2006 was de opkomst in Rotterdam hoger. Dat kwam door een strijd tussen Leefbaar Rotterdam en PvdA. Wie wordt de grootste? Dat trok mensen aan."

Ravijnjaar

Dan is er ook nog het ravijnjaar, dat gelijk valt met de verkiezingen. In 2026 bezuinigt het Rijk 2,4 miljard euro op het gemeentefonds. Aangezien gemeenten afhankelijk zijn van de Rijksbijdrage uit dit fonds, duikt maar liefst 80 procent in de rode cijfers. Een vreselijke combinatie met de verkiezingen, zegt Bijl. "Je zou de verkiezingen in willen gaan met 'dit gaan we oplossen', maar de meeste partijen moeten de verkiezingen in met 'we gaan het proberen overeind te houden'."

Val van het kabinet

Veel externe factoren kunnen dus invloed hebben op de lokale verkiezingen in maart 2026. Zo ook de landelijke politiek. Wat als het kabinet valt vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen? Dat zou volgens Bijl slecht nieuws kunnen zijn voor de lokale opkomst. "Dat heeft zeker invloed. We hebben eerder landelijke verkiezingen vlak voor de lokale gehad. Dan zie je dat de opkomst lager wordt omdat mensen stemmoe zijn en de landelijke verkiezingen alle aandacht opslokken."