Bindende referenda terug in Nederland? 'Als deel van samenleving mee wil beslissen, krijg je debat'

Bindende referenda hebben we niet in Nederland, maar een groot deel van de Tweede Kamer wil daar verandering in brengen. Het is weleens voorgekomen dat Nederlanders mochten mee beslissen over wetsvoorstellen, maar bindend is het voorheen niet geweest. Leijten ziet bindende correctieve referenda als een "noodrem" die "regie" geeft aan burgers.

Uitzonderingen

Er zijn ook een aantal uitzonderingen waarover geen referenda kunnen komen, zoals over het koningschap, het Koninklijk Huis, verandering van de Grondwet, de begroting, de rijkste en belastingen. Daarnaast zijn er andere voorwaarden, zoals een twee derde meerderheid die het eens moet zijn en moet er bepaald worden hoeveel handtekeningen er van politici moet zijn voor er überhaupt een referendum komt.

Meebeslissen

"Als een deel van de samenleving zegt hierover mee te willen beslissen, krijg je een debat", stelt Leijten. Volgens het voormalige Tweede Kamer-lid kunnen de stemmen die burgers uitbrengen anders uitvallen dan zij wilden, wat vervolgens rechtgetrokken kan worden door een referendum. Tegelijkertijd benadrukt Leijten dat kiezers niet opeens overal over kunnen meebeslissen. "Dit gaat om een aangenomen wetsvoorstel, waarbij de bevolking dan kan laten weten of ze het daarmee eens zijn."

'Heel gezond'

Leijten hekelt ook het idee dat mensen niet goed genoeg geïnformeerd zouden zijn om mee te beslissen. "Waarom ben je dan nog voor verkiezingen? Dan is overzien waar je op stemt nog ingewikkelder." Bovendien zijn we één van de weinige landen zonder referenda, zegt Leijten, en is het "heel gezond" als de bevolking mee kan discussiëren over wetsvoorstellen.

Steun

Hoewel de politiek nu helemaal lijkt te zijn, is er onder de bevolking juist geen meerderheid meer vóór het bindende referendum, vertelt Josje den Ridder, politicoloog en onderzoek bij het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). "Wat we hebben gezien is dat na het Oekraïne-referendum de steun aanzienlijk gedaald is, vooral onder mensen met een hbo- of wo-opleiding", zegt Den Ridder.

Onderbuikgevoel

"Mensen hebben niet zoveel vertrouwen in hun medemens omdat ze geen kennis hebben of vanuit hun onderbuik stemmen, dus laten ze het liever over aan de mensen waarvoor ze hebben gestemd. Het is een politiek wantrouwen richting medeburgers", verklaart Den Ridder. Een andere groep voelt zich niet gehoord door Den Haag en wil de politiek kunnen corrigeren.

Minderheid

Luisteraar Jaap Prins vindt het geen goed idee. "Het belangrijkste van een democratie is dat je rekening houdt met de minderheid. Daar ben je ook kwetsbaar voor als je populisme de kans geeft en dat de meerderheid bepaalt." Ook beller Wytse Oosterbaan is tegen. "Mensen zonder verstand van zaken gaan dan met een emotionele basis dingen beslissen."

Beller Bauke van der Werf ziet referenda wel zitten. "Ik heb tegenwoordig meer vertrouwen in de burgers zelf in plaats van de politiek." Luisteraar René van Gellekom wil ook op bepaalde momenten weer mee kunnen beslissen. "Ik wil niet drie keer per jaar naar de stembus, maar je kunt als politiek een aantal dingen clusteren en halverwege de regeringsperiode de bevolking daarover consulteren."