David van Reybrouck zoekt naar een nieuwe democratie: 'We zijn burgers aan het verliezen'

Burgers die op sociale media tegen elkaar schreeuwen en de coronacrisis dat het wantrouwen alleen maar heeft vergroot. "We zijn burgers aan het verliezen", zegt cultuurhistoricus, archeoloog en schrijver Van Reybrouck. "In het beste geval schreeuwen ze, in het slechtste geval zwijgen ze."

Het failliet van verkiezingen

Waar verkiezingen voorheen een goede manier waren om aan democratische legitimiteit te komen, heeft dit inmiddels beperkingen, volgens Van Reybrouck. "Verkiezingen zijn bedoeld om een parlement aan te stellen en van daaruit een regering te vormen."

De lange formatie van het afgelopen kabinet (299 dagen), laat zien dat dit niet meer werkt. "Het is steeds moeilijker om vandaag de dag een regering te vormen", zegt Van Reybrouck. "Onze modellen om een regering te vormen zijn tweehonderd jaar oud, maar de context is helemaal veranderd."

Van Reybrouck ziet dat politici geen vierjarig mandaat meer hebben om hun plannen tot uitvoering te brengen. "Als je vandaag als politicus verkozen bent, dan moet je de dag nadien alweer campagne gaan voeren." Volgens hem zijn verkiezingen daarmee een "zeer gebrekkige" manier geworden om de volkswil tot uiting te brengen.

Volgens Van Reybrouck moeten we naar een nieuwe vorm toe. Hij grijpt daarvoor deels terug op een oervorm van de democratie, uit het Oude Griekenland. Daar werden mensen in het bestuur niet verkozen maar ingeloot. Van Reybrouck wil dat er een soort mengvorm komt tussen verkiezingen en loting met een grote rol voor het burgerberaad die aanbevelingen doet over beleid.

Burgerberaad

Middels een representatieve loting worden burgers uit alle lagen van de maatschappij uitgenodigd om mee te praten en oplossingen te bedenken voor grote vraagstukken. De burgers kiezen zelf experts uit om zich te laten bijpraten over complexe onderwerpen.

Dit gebeurt nu al in onder meer Duitstalig België, waar een permanent burgerberaad het parlement het vuur aan de schenen legt. Ook in Parijs gaat volgende week een soortgelijk burgerberaad van start, waar Van Reybrouck aan heeft meegewerkt.

"Het is de overheid uitnodigen om de burger opnieuw te vertrouwen", zegt de cultuurhistoricus. Hoewel burgerberaden overal over kunnen meepraten, is de vorm het meest geschikt voor grote vraagstukken die niet morgen kunnen worden opgelost. "Geef 150 burgers zes maanden de tijd om te leren en naar experts te luisteren. Ik denk dat je dan een pak met aanbevelingen krijgt, dat binnen de politieke arena niet meer denkbaar is."

Minder polarisatie

Uiteindelijk kunnen deze burgerberaden op alle niveaus worden ingesteld en dit zal volgens Van Reybrouck polarisatie tegengaan. "De huidige politiek frustreert enorm veel mensen, tot op het punt dat ze afhaken."

Volgens Van Reybrouck blijkt dat de ideeën van zulke burgerberaden vaak ambitieuzer en sneller zijn dan de plannen van partijpolitiek. Ook is er onderzoek gedaan naar wat het met deelnemers doet, zegt hij. "Het maakt mensen gelukkiger en ze zijn betrokken op een wijze die ze nooit eerder hebben gekend."