'Niet alleen rechts is neoliberaal, links óók'

Volgens Schenderling, die het boek 'Er is leven na de groei' schreef, is ons mensbeeld beïnvloed door filofosen Friedrich Nietzsche en Ayn Rand. Zij zetten zich af tegen het christelijke en humanistische mensbeeld. "Het christelijke mensbeeld is dat we bereid zijn om onszelf te verliezen omwille van een ander. Jezus is degene die daar het voorbeeld voor heeft gegeven: hij is gestorven en opgestaan en heeft daarmee heel veel mensen leven gegeven", aldus Schenderling.

Nietzsche vond dat helemaal niks: "Die vond dat een slappe ethiek, jezelf opofferen en de andere wang toekeren." Ook Rand vond dat: "Zij zei: als een samenleving wil overleven, dan moet ze de moraliteit van altruïsme afleggen. Ze wilde dat mensen onafhankelijk zijn en zichzelf omhoog werken." Dat denken van Rand kreeg veel invloed omdat zij op haar beurt weer invloed kreeg op Hollywood, vertelt Schenderling, waar veel films gaan over een held die door zijn eigen kracht moeilijkheden overwint.

'Ook links is neoliberaal'

Het mensbeeld van de sterke, individuele mens wordt vaak uitgedragen door rechtse politici. De economie werd geliberaliseerd en geglobaliseerd, om mensen maar zoveel mogelijk met elkaar te laten concurreren. "We noemen het in de EU eufemistisch 'vrij verkeer van goederen', maar het betekent gewoon dat Nederlandse vrachtwagenchauffeurs moeten concurreren met héél Europa", stelt Schenderling. "We staan er niet bij stil hoe extreem dat is." Linkse politici zijn vaak wel voor het beteugelen van de economie, maar hun mensbeeld is ook neoliberaal, vindt hij: zij leggen vaak de nadruk op de individuele vrijheid van de mens.

"En zo ben je terug bij de verkiezingsuitslag en de woede die er nu leeft", gaat Schenderling verder. "Als je in dit systeem niet succesvol bent, word je eigenlijk een beetje als een loser weggezet. Ik denk dat dat enorme woede opwekt bij mensen. Mensen voelen zich gekleineerd. Want als je zegt 'als jij niet succesvol bent, heb je het aan jezelf te danken', is dat enorm denigrerend en keihard." Een stem op de PVV of een andere protestpartij is dan snel gedaan, denkt hij.

Waar ligt dan echter de oplossing? Bij het weer waarderen van gemeenschappen, denkt Schenderling, die zelf overigens aan het CDA verbonden is. "Een mens wil ten diepste nodig zijn. Dat is een existentiële behoefte die heel diep in mensen zit. Een samenleving waar geen gemeenschappen meer zijn en waar mensen geen beroep meer op elkaar doen, die voorziet niet in die behoefte."