Sid Lukkassen: Voorbij het einde van de natiestaat

Reden voor Lukkassen om dit te onderzoeken is omdat volgens hem crypto-valuta's en de euromunt vervangen het monetaire monopolie van nationale staten. Big Tech overschaduwt het media- en informatiemonopolie. Ondertussen worden de laatste identificerende symbolen, tradities en volksfeesten die de natie bijeen houden, mikpunten van morele kritiek en wantrouwen. Ze worden door de 'woke'-beweging afgeschilderd als 'koloniaal', 'onderdrukkend' en 'imperialistisch'. Wat blijft er over van de natiestaten en wat staat ons te wachten?

Trendwatcher Adjied Bakas geeft een beschouwing over Nederland in een multipolaire wereldorde; organisatiekundige Frans van der Reep heeft het over nieuwe 'tribes'. Zakelijke netwerken, platformen en belangenorganisaties drukken het idee van een ‘algemeen nationaal belang’ naar de achtergrond. Ook is er aandacht voor het proefschrift van dr. Thierry Baudet, Aanval op de natiestaat, zo’n tien jaar geleden geschreven. Hoe blikt de auteur terug op zijn proefschrift in het Nederland van vandaag? Valt de natie nog te redden, of is het overleven in parallelle samenlevingen het hoogst haalbare?

Kortom, politiek en maatschappij zijn rond het beginsel van de natiestaat georganiseerd, maar de praktijk van de natiestaat staat onder druk. Wat zal de nabije toekomst brengen?

Het Nederlandse volk

Nederlanders zijn een kosmopolitisch volk – het niveau van het Engels ligt hoog en internationaal worden wij gewaardeerd om onze open houding. Nederlanders zijn niet nationalistisch of chauvinistisch, nee – wij zijn wereldburgers. Misschien is het aan dit post-nationalistische zelfbeeld te danken dat we graag een bemiddelende rol spelen in internationale politiek – zie bijvoorbeeld het Strafhof in Den Haag en onze bijdragen aan de missies in Afghanistan en Irak. Internationaal vervullen Nederlanders graag een voortrekkersrol, maar hoe is het gesteld met de balans tussen kosmopolitisme en het nationale gevoel binnen de Nederlandse politiek?

Nu sociaal-economische onderwerpen steeds complexer worden – zowel voor politici als voor de media – zijn politieke hoofdthema’s vaker cultureel van aard. Fiscale politiek betreft instituten als IMF en ECB – dit is nauwelijks terug te brengen tot hapklare brokken. Thema's als Zwarte Piet en de bouw van moskeeën raken de mensen daarentegen direct in hun belevingswereld. Het is daarom volgens Lukkassen tijd ons af te vragen waar we als Nederlanders voor staan. Verstaan we onder "kosmopolitisme" dat we de hele wereld omhelzen? Dus van Hollywood-entertainment en de platvloerse poep- en plasgrappen van Gordon tot de islam? Of zijn we selectief en maken we keuzes? Traceren we ons erfgoed tot de beschaving van de Oude Grieken en Romeinen, Germaanse tradities, Renaissancecultuur en Verlichtingsfilosofie? We moeten ons de vraag stellen: wat is ons vaderland meer dan met zijn allen bier zuipen – bij het voetbal van oranje rond de buis, op Koningsdag in de kroeg?

De grote kloof

Lukkassen spreekt met experts over een groeiende kloof in Nederland. Hoogopgeleiden en opwaarts-mobielen stromen samen in grote steden: politiek zijn zij cultureel-kosmopolitisch georiënteerd. De 'verliezers van de globalisering' zijn traditioneler ingesteld en blijven achter in provinciën. Voor hen is de soevereiniteit van de natiestaat belangrijk, maar zij zijn qua Kamerzetels zwaar ondervertegenwoordigd omdat de meeste Kamerleden uit de Randstad komen. Zodoende worden asielzoekerscentra nu juist onevenredig vaak aan de randen van het land neergezet, en ook wat de gaswinning betreft zijn het de niet-Randstedelijke gewesten die de klappen opvangen.

Welke rol kan het natiegevoel spelen in de globaliserende wereld van vandaag? En, wellicht een nog belangrijkere kwestie: ligt er onder deze hang naar nationale saamhorigheid niet een dieper onbehagen – namelijk een gemis aan identiteit, culturele bagage en soevereiniteit, die door de 'vrijgevochten' '68-generatie zijn uitgehold?