Uiteindelijk gaat het om geld

Een land dat op ontploffen staat. Dat is zo ongeveer het beeld dat opdoemt deze week. Dagen gaat het over de demonstraties van de illustere ‘Gele Hesjes.’ Vervolgens luidt Remkes de noodklok met zijn staatscommissie, hij noemt het "noodzakelijk" het parlementair stelsel te herzien en te versterken. Met maar liefst 83(!) aanbevelingen moet het land toekomstbestendig gemaakt worden.

Een andere oudgediende hoopt zelfs op een revolutie. De voormalig-onderkoning Herman Tjeenk Willink waarschuwt in zijn nieuwe boek Groter Denken, Kleiner Doen voor de uitholling van de democratische rechtsorde. Tegen NRC zegt hij: “De roep om een snelle oplossing is vals. Het is een structureel probleem, dat niet alleen van bovenaf kan worden opgelost.”

Toch zijn het niet de bezorgde burgers of wijze oude mannen waar ik wakker van schrik. Een rapport van het Nibud heeft wel dat effect. Nederlanders staan minder vaak rood en lenen minder. Het aantal huishoudens dat moeite heeft rond te komen daalt. Maar wie net wat verder kijkt dan die vrolijke cijfers ziet een donkerder verhaal. Namelijk dat 38% van de huishoudens wél moeite heeft rond te komen, ruim 1 op de 3 dus. En het aantal huishoudens met betalingsproblemen (1 op de 5) is de afgelopen drie jaar gelijk gebleven.

Probleemhuishoudens

En nee, die probleemhuishoudens zijn niet enkel de alleenstaande bijstandsmoeders. Zowel lage, midden als hoge inkomens lopen financieel het moeras in. Bij navraag hoor ik dat het vaak gaat om mensen die chaotisch met hun geld om gaan, maar leer ik ook dat het in Nederland niet makkelijk wordt gemaakt je geldzaken op orde te krijgen.

Als blijkt dat je door een misrekening te veel toeslagen ontving of dat je eigenlijk toch meer belasting moest aftikken, krijg je redelijk onbarmhartig de rekening gepresenteerd. De overheid is ’s lands grootste schuldeiser en drukt de mensen die de hulp nodig hebben soms juist extra in de problemen. Marko Florijn, voorzitter van de vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren, legde de bal daarom vorig jaar nog expliciet bij de staat als veroorzaker van financiële problemen.

Tel daar de ooit goed bedoelde Wet Incasso Kosten bij op en je krijgt een nog treuriger verhaal. Want waar in 2012 werd besloten de burger beter te beschermen tegen de incasso industrie, blijken de effecten van die hulp niet enkel positief. Het te laat betalen van een rekening levert direct een boete van 40 euro op. Ook voor kleine bedragen. Je kunt zeggen wie zijn billen brandt moet op de blaren zitten, maar dat is juist niet waar die wet voor is bedoeld.

Boze Burgers

Zoiets levert boze burgers op. Natuurlijk voel je je niet gehoord als jij wel direct je misrekende belasting bij moet passen, maar een bedrijf als Shell geen cent aan winstbelasting hoeft bij te dragen aan de schatkist. En natuurlijk is het niet uit te leggen dat jij wel direct de pijn van een verkeerd uitgekeerde toeslag moet dragen, terwijl een bedrijf als Unilever ogenschijnlijk de afschaffing van de belasting kan eisen.

Natuurlijk lijken die problemen nu wel tot Den Haag door te dringen. ING-baas Ralph Hamers kreeg bijvoorbeeld geen applaus maar kritische opmerkingen toen hij excuses maakte namens zijn frauderende bank. De huidige coalitie schreef al een volle paragraaf over het oplossen van de schuldproblematiek. Zittende partijleiders schijnen tegenwoordig zelfs in hun slaap “gewone man” te mompelen.

Toch lijkt het verstandig om nog een stapje verder te gaan om die kloof tussen overheid en burger te overbruggen. In een land waar 1 op de 3 huishoudens betalingsproblemen heeft mag je misschien een pro-actievere overheid verwachten. Bijvoorbeeld een staat die zich voorneemt niet alleen de grootste schuldeiser, maar ook de meest toeschietelijke te zijn. Ook kan het geen kwaad om uit te zoeken hoe het kan dat ruim eenderde van de Nederlandse huishoudens financieel watertrappelt.

Natuurlijk kun je zeggen: dat zijn geen overheidstaken. Maar als je je echt zorgen maakt over boze burgers en gele hesjes lijkt dit me het minste dat je kunt doen. Misschien is dat nog haalbaarder ook dan 83 aanbevelingen van een staatscommissie, een revolutie of een massaal protest in fluoriserende vestjes. Want uiteindelijk gaat het om geld.

David van der Wilde is politiek redacteur voor De Nieuws BV