Van staatsman Rutte tot pijnlijk Kamerdebat

Rutte beet het spits af tijdens zijn unieke toespraak op televisie. Voor het eerst sinds 1973 richtte een Nederlandse minister-president zich rechtstreeks tot de bevolking. En hij deed het ijzersterk. In de Telegraaf mocht ik er al een korte analyse over geven.

Hier zat een staatsman met een hele pijnlijke maar duidelijke boodschap. Het probleem en de keuzemogelijkheden werden op hoofdlijnen helder uitgelegd. Zonder retorische franje maar wel met de juiste dosis empathie. Het doel: laten landen dat wij als land echt in een ongekende crisis zitten en tegelijkertijd vertrouwen geven, werd heel goed bereikt.

Achteraf is er veel debat geweest over het begrip 'groepsimmuniteit' dat Rutte in zijn speech gebruikte. Was hij wel duidelijk genoeg geweest hierover en maakt het kabinet met ‘optie 1’ wel de juiste keuze? Dat debat is onvermijdelijk want bij iedere keuze die nu gemaakt wordt, is het de vraag of het de juiste is. Maar de toespraak van Rutte gaf in ieder geval goed de hoofdrichtingen aan waarbinnen we kunnen kiezen. Dat gaf helderheid.

Debat

En dan het Kamerdebat. Dat was tegelijkertijd hoopgevend, soms verwarrend en af en toe tenenkrommend. De hoop zat hem in het feit dat het voor bijna alle partijen duidelijk was dat dit geen debat van politieke tegenstellingen moest zijn. Die zijn in deze crisis totaal niet relevant. De hele Kamer strijdt voor exact hetzelfde doel en dat doel is glashelder: zo min mogelijk slachtoffers.

Er werd door de meeste partijen dan ook vooral constructief meegedacht. Wel kritische vragen maar oprechte vragen. Elkaar proberen te helpen met ideeën en informatie en tegelijkertijd elkaar scherp houden.

Tenenkrommend

Het was tenenkrommend omdat twee politici een duidelijke uitzondering vormden op de regel. Geert Wilders en Thierry Baudet.

Het gaat mij hierbij niet om de kritiek die ze hadden. Het is juist goed dat er twee deelnemers aan het debat waren die een duidelijke andere mening hadden. Dat houdt iedereen scherp. De irritatie zit hem in de vorm waarop de kritiek gebracht werd.

Beide mannen maakten het continu partijpolitiek en ook persoonlijk. "Rutte laat doelbewust meer mensen sterven", "Rutte loopt de afgelopen weken steeds achter de feiten aan", "het is een schande dat de VVD in het verleden bezuinigd heeft op ziekenhuizen", "Wij zijn de gekke Henkie van Europa". En zo kan ik nog even doorgaan. Wilders en Baudet bleken, in tegenstelling tot de rest, niet in staat om uit de normale groef te stappen en te doen wat nodig is op dit moment: samen nadenken over oplossingen.

Lockdown

Tot slot de verwarring. Die zat hem tijdens het hele debat in het begrip 'lockdown'. Dat is waar de PVV en FvD voor pleiten (en nogmaals: dat is prima). Maar voor iedereen bleef onduidelijk wat precies bedoeld wordt met een lockdown. Het klinkt daadkrachtig en sterk maar wat is het?

Feitelijk zitten wij al voor 90% in een lockdown. Wat kun je nog meer bedenken en wat voegt het toe? Zelfs een aantal deskundigen die rondom het debat hun mening gaven waren niet eensgezind over wat een lockdown precies is. Kortom: dit is een voorbeeld van het gebruik van een woord in een debat dat lekker bekt maar op zichzelf weinig toevoegt. Veel interessanter is het om te debatteren over de concrete maatregelen die een lockdown inhouden. Overigens is dat niet alleen de schuld van Wilders en Baudet. De rest had hen er kritischer op kunnen bevragen.

Leven en dood

Er zal de komende tijd nog veel gesproken en gedebatteerd worden door politici, deskundigen en andere betrokkenen. Mijn hoop is dat dit debat zo scherp mogelijk op de inhoud wordt gevoerd met het gezamenlijk doel steeds voor ogen. En dat het uit de dagelijkse politieke strijd wordt gehouden. Het gaat hier niet om links of rechts, progressief of conservatief. Het gaat hier letterlijk om leven en dood.

Roderik van Grieken is oprichter en directeur van het Nederlands Debat Instituut. Zijn analyse verscheen eerder op de website van het instituut.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of entertainment; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.