Juichen en janken

Dat gold voor het tonen van (als ze aangeboden werden) live-beelden en de opvolging kwam dan met snel gemaakte interviews ter plekke, kleine sfeertekeningen en afsluitend een mix van amusement binnen een talkshow.

Intensiveren

Dat hele systeem, dat een geweldige voorbereiding kostte en inzet van velen die bij de redactie van Studio Sport werkten vroeg, kwam heel langzaam op gang in Seoul 1988 en werd per decennium verbeterd en sterker uitgewerkt.

Ellen van Langen zat al in een klein studiootje in Barcelona 1992, de bomontploffing van Atlanta kon strak en goed gevolgd worden, in Sydney werd het volgen van Nederlandse sporters geïntensiveerd, waarna fine-tuning in Athene (dakterras met dronken roeiers), Peking (de befaamde lampionnetjes), London (lawaaiige studio), Rio de Janeiro en nu Tokio volgden.

Tot en met 2016 maakte ik die hele geschiedenis mee en heb dus een beetje recht van spreken.

Balans vinden moeilijk

De consequentie van het consequent willen volgen van sporters in oranje lag erin dat andere evenementen waarbij geen 'vaderlanders' aantraden en die wel heuse topsport genoemd mochten worden, licht werden veronachtzaamd of soms zelfs soms vergeten werden.

De puzzel om een goede balans te vinden tussen Oranje en de 'andere' sportmensen werd moeilijker en moeilijker. Studio Sport, onder leiding van eerst Martijn Lindenberg en later Maarten Nooter en met ex-waterpolo-speler Ewoud van Winsen aan het Olympisch journalistieke roer en vele, vele harde werkers die multifunctioneel moesten kunnen werken en werkdagen van wel 16 uur maakten, is er m.i. in geslaagd een volwassen programma te maken.

Natuurlijk vallen er weleens woorden van kritiek, natuurlijk gaat er wel eens een onderwerp de mist in, maar na een week Tokio heeft het Nederlandse televisiepubliek een vrijwel goed sluitend beeld voorgezet gekregen wat al die jongens en meisjes in het oranje presteerden.

Een keurig applaus daarvoor is op zijn plaats.

De afgelopen dikke week hebben we op onze treurbuis een brede waaier aan juichen en janken voorgezet gekregen, de een nog mooier dan de ander. Kleenex meldt een sterke stijging in de verkoop van tissues, zo hart wringend waren sommige mini-docu’s van heel blije en diep bedroefde sportlieden, die hijgend, snikkend, buiten zichzelf en soms ook liefelijk, klein en triest hun optredens stonden te verwerken tegenover een camera en microfoon van de NOS.

Er zijn er die deze manier van televisie-maken heerlijk vinden, er zijn er ook die zeggen: "Laat mij maar andere topsporten zien."

Zelfkritische kritiek

Voor diegenen die de televisienacht van donderdag op vrijdag hebben gemist: het was Hitchcock-achtig fraaie televisie met uithalen naar boven en beneden. De bijna historische 29 seconden van Henk Grol plus het aansluitende gesprek dat een soort zelfkritische kritiek van jewelste was en die nog weleens uitgezonden mag worden als ons demissionair kabinet ook wil meeluisteren en kijken, was een klassieker.

Het gesprekje met gouden medaillewinnaar BMX-er Niek Kimman was al bezig toen op de achtergrond Merel Smulders, geheel onverwacht, naar brons reed en in een prachtig getrokken shot de geblesseerde zuster Laura in een totale vreugdestuip raakte, waarna sisterly love in beeld kwam op een wel zo warme manier dat je teiltjes in de kamer moest zetten.

Jankmomenten

Er zijn er die juist deze bijna privémomenten van de sporters liever niet van al te dichtbij willen meemaken. Er zijn er ook die het héééérlijk vinden: het brengt de kwetsbaarheid van de sportende mens zo fraai naar boven. Je moet, bedacht ik, wel een beetje masochistisch geladen zijn al die jankmomenten achter elkaar tot je te nemen.

Neem het moment dat Femke Heemskerk haar plaats in de 100 meter vrije slag finale liep te vieren. Fraaier wordt het niet. De enorme blijheid, noem het 'ineens voelbare vrijheid', voor deze zwemster was jubelend en heerlijk om naar te kijken.

Oké, ze werd zesde in die finale, maar dat ene moment, een dag eerder, dat moment van complete, alles overstijgende jubel, was groots om (via de televisie) bij te zijn. Heemskerk, een veterane van jewelste, een vrouw die werkelijk alle toppen en dieptes in haar sportloopbaan heeft meegemaakt, toonde haar hele naakte ik, terwijl ze toch een badpak droeg.

Ze liet ons allen toe in haar bestaan en de NOS zond dat keurig uit. Een prachtige jonge vrouw die haar geluk niet op kon: ze had, in de herfst van haar carrière, haar ultieme finale gehaald en was honds gelukkig.

Ook dat is topsport

Of neem 'de misslag' bij het roeien. Hoofdrolspeelsters Marieke Keijser en Ilse Paulis. De rest van de wereld heeft het misschien gezien in de race (maar die misslag nauwelijks opgemerkt), maar zeker niet het aansluitende verhaal en de beelden gehoord en gezien.

Dat was ook typisch televisie voor Nederland, de rest van de wereld raakte dat in het geheel niet.

En wat te zeggen van de tegenvallende prestatie van de Holland Acht plus de analyses en de zure frustratie juist op dit moment zo poep geroeid te hebben.

Of die volkomen lege blik en het verlaten van de judomat van Tessie Savelkouls; een vrouw die blij was Tokio gehaald te hebben na een ongelofelijk lange revalidatie die op zich al een speelfilm waard zou kunnen zijn. Die beelden zien, deed bij iedereen die het zag pijn, snijdende pijn.

Of het geheel lege gezicht van turnster Lieke Wevers die compleet in niemandsland verbleef na haar totaal niet geslaagde optreden in Tokio. Ook dat is topsport.

Kijk, de juichende Annemiek van Vleuten hoefde nergens hulp te hebben, zij was een bijna ongeleid stralend projectiel zoals zij het ook zelf gepland had. Zelfs wielrenner Tom Dumoulin, een half jaar geleden nog kwetsbaar als wat, gaf de NOS-camera’s een mooi inkijkje in zijn privéleven; wél blij, wél opgelucht, met een dunne laag kwetsbaarheid, dat wel. Fraai.

Grommen

Blijft nog één kwestie: hoe ga je om als televisie- of radiomaker als je tegenover een diep gekwetste sporter komt te staan? Wat kan je vragen en wat niet?

Dat leverde ook een week van verwondering en soms boos grommen op.

Ik hoorde iemand tegen een roeier van de acht zeggen: "Hiervoor heb je het niet gedaan!" De aangesprokene hoorde je a.h.w. bozig worden en blozen van boosheid.

Zulke vragen doen zuur pijn, net zoals het meermalen gevraagde: "Hoe teleurgesteld ben je?", als je een snel uitgeschakelde judo-mevrouw of badmintonner tegenover je hebt. Of het blijven doorvragen in een gesprekje met een huilende sporter die te beschaafd of te beduusd is te zeggen: "Zo is het wel genoeg!"

Aan de andere kant: ga er maar aan staan, stap maar op zo’n zwaar teleurgestelde sporter af en begin een gesprek waarvan jezelf weet dat het meteen gaat schuren. Mensenkennis is dan handig.

Toch. Neem ook het einde van de tennispartij Djokovic-Zverev. De Duitser won; een redelijk sensatievol resultaat. De emoties dropen van het hele lange lijf van Zverev af en dat wilde ik juist heel graag zien. De NOS schakelde snel terug naar Hilversum, want life must go on, straks zouden er weer Nederlandse hardloopsters komen, zei de presentator.

Ik wil dan juist zo lang mogelijk naar de totaal verbouwereerde en uitgewrongen tennisspeler kijken.

Keuzes

Toch ook. De NOS heeft ons sport-chauvinisten (want wij gaan toch 46 medailles winnen) heel mooi televisie- en radiowerk getoond. Het gaat om het maken van keuzes en vaak zit je goed en soms gaat het mis.

Nog een week lang kunnen we ons verheugen op deze manier van werken, maar we kunnen ons ook afvragen waarom we van b.v. mannenhandbal, volleybal, NBA-aangedreven basketbal, mannen waterpolo niet of nauwelijks iets weten, want daar is geen uitzendtijd voor.

Zoals eerder gezegd: een mens moet keuzes maken.

Maar we spreken dan ook af dat niemand meer mag vragen aan een gouden medaille-winnende Nederlandse sporter: “Hoe blij ben je?”

Overigens is de NOS-baas in Tokio een vrouw: Zij, Monique Hamer, heeft er bijna haar levenswerk bij de NOS van gemaakt. Zij ziet al decennia er op toe dat we de tranenregens en glimlachpartijen in huis krijgen.