Europa, word wakker!

Trump bestaat het ook om de Europese geschiedschrijving op geheel persoonlijke wijze te herschrijven. Hij claimt dat de EU werd opgericht om de VS in de wielen te rijden. Die opvatting is natuurlijk quatsch. Europese integratie werd juist door de VS gesteund om een sterk economisch en politiek blok tegenover de USSR te creëren. Trump heeft echter geen boodschap aan de geschiedenis. Voor de huidige Amerikaanse president is de EU "ongeveer net zo erg als China, alleen kleiner".

Spanningen in verleden

Er zijn vroeger ook spanningen geweest tussen de VS en Europa. Tijdens de Suezcrisis in 1956 liet Eisenhower Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk niet wegkomen met een voortzetting van hun controle over het Suezkanaal. In de jaren tachtig werd er ook flink geruzied over kruisvluchtwapens, die overigens uiteindelijk niet werden geplaatst omdat Reagan en Gorbatsjov in Helsinki de smaak van ontwapening te pakken kregen. De Amerikaanse invasie in Irak in 2003 functioneerde eveneens als een splijtzwam.

Het grote verschil met nu is dat bij die voorgaande crisis niemand dacht dat de VS het Westen in de steek zou laten. Europese leiders moeten nu echter de conclusie trekken dat Trump in tegenstelling tot zijn voorgangers niet meer gelooft in de waarden waarop de liberale wereldorde is gebaseerd.

Trump lijkt een voorkeur te hebben voor autocraten als Poetin, Xi en Erdogan. Bij de laatste G7 bepleitte hij de terugkeer van Poetin tot het gezelschap. Tegelijkertijd start hij een handelsoorlog met bevriende democratische bondgenoten. Ook met China trouwens.

NAVO

Op 12 juli vindt er een NAVO top plaats. In Brussel wacht men deze top met angst en beven af. Trump dreigt Amerikaanse troepen terug te trekken als de Europese lidstaten hun defensiebudget niet verhogen. Trump heeft volkomen gelijk dat Europa meer geld moet uittrekken voor defensie maar de wijze waarop hij de NAVO benadert en zelfs de bijstandsclausule relativeert voorspelt niet veel goeds voor de toekomst van de liberale wereldorde.

Vier dagen later, op 16 juli bezoekt hij Poetin. Iedereen houdt zijn adem in. Gaat hij de Amerikaanse sancties intrekken voor een deal in Syrië? Is Poetin bereid en in staat om de rol van Iran in Syrië te reduceren? Gaat Trump de invasie in de Krim witwassen? Wordt Trump misschien door Poetin gechanteerd omdat hij geld heeft witgewassen van Russische oligarchen voor zijn vastgoed imperium?

Trumps beleid roept vragen op. Waarom zou hij zich willen vervreemden van zijn grootste militaire bondgenoten die zich toch echt in Europa bevinden? Waarom start hij een handelsoorlog met zijn grootste handelspartner dat Europa immers nog steeds is. Waarom begrijpt hij niet dat hij Europa nodig heeft in zijn strijd met China? Wil hij dat Amerikaanse soldaten in de wereld er straks alleen voor staan?

America First

Al die vragen zijn pertinent, maar Trumps beleid zal waarschijnlijk niet wijzigen. Het adagium ‘America First’ wordt immers gedragen door een groot deel van de Amerikaanse bevolking. Trump krijgt misschien wel een tweede termijn en als dat niet het geval is, zal zijn opvolger waarschijnlijk dezelfde uitgangspunten delen.

Europa bevindt zich dus in een moeilijk parket. Xi in China heeft zichzelf voor het leven benoemd. Poetin krabbelt aan onze grenzen en is erop uit om Europa te verdelen. Trump denkt alleen aan zichzelf en de VS.

In deze nieuwe wereld zal Europa in zijn eentje moeten trachten de liberale wereldorde zoveel mogelijk overeind te houden. Daarvoor zal de EU wel meer moeten samenwerken dan nu het geval is. Dat is een bijna onmogelijke opgave maar de alternatieven zijn erger. Het alternatief is immers renationalisatie en dat brengt Europa op het oude patroon van verdeeldheid en bloedige oorlogen. Zonder de NAVO en de EU kan Europa niet de veiligheid en welvaart van de naoorlogse orde kunnen voortzetten.

Orde op zaken

De EU zal dus orde op zaken moeten stellen. De eurozone zal hoe dan ook gestabiliseerd moeten worden of het nu in grote dan wel kleinere kring is. De gemeenschappelijke grenzen zullen moeten worden beschermd. En de Europeanen zullen niet alleen meer geld aan defensie moeten besteden maar ook meer militair moeten samenwerken. Op Trump kan men immers niet meer rekenen.

Op de één of andere manier moet Europa trachten meer economisch, politiek, militair en ook militair industrieel samen te werken zonder dat men daarmee de NAVO nog verder verzwakt. Voorwaar geen geringe opgave! Als Europa er niet in slaagt om samen te werken zakt het misschien terug in de bloedige wedijver van weleer. Le nationalisme c’est la guerre zei Mitterand in 1995. Laten we hopen dat het zover niet komt.