De lange arm van Moskou

Op de recente top van de G20 deed Poetin weer zijn uiterste best om het Westen te verdelen. Hij stelde onomwonden dat het liberalisme zijn beste tijd heeft gehad. Volgens zijn mensen is het Westen klaar met open grenzen en migrantenstromen. Poetin beweerde dat het multiculturele gevoel steeds meer verdween, doordat "immigranten kunnen moorden, plunderen en verkrachten zonder consequenties, omdat hun rechten als migranten beschermd moeten worden".

Populisten

Met deze uitspraken probeert Poetin de populisten in het Westen een steun in de rug te geven. De Franse rechts-radicale politicus Marine Le Pen en de Italiaanse vicepremier Matteo Salvini, en Wilders en Baudet claimen immers eveneens dat liberale regeringen te weinig ingrijpen op het gebied van immigratie.

Hoe verdeelder het Westen, hoe machtiger Rusland. Poetin bemoeit zich echter ook met het Westen omdat hij vreest dat de Russische burgers heimelijk naar democratie verlangen. Poetin en de oligarchen verzetten zich echter met hand en tand tegen democratie. Het zou immers hun machtspositie, met alle voordelen die daarmee gepaard gaan, ondergraven. Poetin heeft dus geen andere keus dan te proberen om democratie in het Westen te ondermijnen en in ieder geval in een zo’n ongunstig mogelijk daglicht te plaatsen.

Playbook

Zo probeert hij op allerlei manieren het Westen te verdelen en niet democratische krachten in Westerse democratieën te steunen. Minder bekend is dat die Russische beïnvloeding ook kan plaatsvinden via financiële stromen. De Amerikaanse denktank Center for Strategic & International Studies publiceerde in maart dit jaar Kremlin Playbook 2.

Het rapport laat zien hoezeer Russische investeringen in het Westen de laatste jaren zijn gestegen. In Italië, Oostenrijk en Nederland zijn de Russische investeringen tussen 2006 en 2017 gestegen van 5,4 miljard naar 160 miljard. In Nederland gaat het om 13,2 miljard in 2007, tot 96 miljard in 2017. Dat is geen kattenpis. 96 Miljard is 13 procent van onze nominale bnp in 2017. Dat is veel zeker gezien het feit dat slechts 20.000 mensen werken voor Russische bedrijven in ons land.

Witwassen

In die cijfers zitten natuurlijk ook onze fameuze brievenbusmaatschappijen die oligarchen erg waarderen, omdat zij via deze route zo min mogelijk belasting hoeven te betalen. Russische oligarchen vertrouwen namelijk onze burgerlijke rechters meer dan de Russische in Moskou. Er is gelukkig een wetsvoorstel in de maak om brievenbusfirma’s geen toegang meer te geven tot het Nederlands burgerlijk recht.

De Nederlandse regering probeert de brievenbusfirma’s aan te pakken maar dat is niet eenvoudig. Het is überhaupt lastig om witwassen aan te pakken. Nederlandse banken waren in het verleden niet altijd alert op ongebruikelijke transacties. Het is dan ook geen wonder dat ons land gedaald is op de internationale transparantie ranglijstjes.

Onzichtbaar

Het CSIS rapport suggereert dat Nederland een “onzichtbaar, ondergewaardeerd en daardoor onderschat kanaal is geworden voor Russische invloed”. Nederland is met bijna 20 procent van alle EU import uit Rusland nu al de grootste Europese importeur van Russische olie. Het Russische staatsoliebedrijf Gazprom heeft nauwe banden met Shell en GasUnie. Shell heeft Amerikaanse en Europese wetgevers gelobbyd om steun voor Gazprom’s Nord Stream project. Ook lokaal wordt Nederland steeds afhankelijker van Rusland. Reeds 30 Nederlandse gemeenten hebben hun eigen gascontract met Gazprom.

Het rapport concludeert dat het “Russisch geld gefaciliteerd door de Nederlandse financiële en zakelijke sectoren gebruikt zou kunnen worden om schade te veroorzaken voor Nederlandse burgers, bijvoorbeeld door het financieren van campagnes gericht op het beïnvloeden van politieke besluiten''.

Transparantie

Onze open economie met zijn anonieme rulings en tekort aan transparantie werken als een magneet voor Russische bedrijven. Op zoek naar economisch voordeel kan ons land op deze wijze de eigen democratie ondermijnen.

Het kabinet is inmiddels doordrongen van het feit dat deze situatie onhoudbaar is. Het kan echter geen kwaad als het parlement de druk nog meer opvoert. Het tekort aan transparantie brengt immers hoge geopolitieke kosten met zich mee. Anders snijdt de koopman immers in zijn eigen vlees.

Arend Jan Boekestijn is historicus en oud-VVD-Kamerlid