Het is voor Europa nu of nooit

Een EU expert zal het dus niet snel aandurven om een doorbraak in EU dossiers aan te kondigen. Toch denk ik dat er een kans is op een gemeenschappelijk Europees asielbeleid op basis van de volgende argumenten:

• Steeds meer lidstaten lijken het erover eens dat de afschuwelijke verdrinkingsdoden op de Middellandse Zee alleen maar kunnen worden voorkomen als in de regio zelf wordt vastgesteld of de asielaanvrager een economische migrant is of een politieke vluchtelingen. Indien het immers niet meer mogelijk is om in Europa een asielstatus aan te vragen heeft het geen zin meer om op een wankel bootje te stappen. Probleem is natuurlijk wel dat dit in strijd is met het vluchtelingenverdrag. Dat verdrag zal dus heronderhandeld moeten worden.
  
  
• Tegelijkertijd zijn steeds meer lidstaten het erover eens dat de Turkije deal als voorbeeld zou kunnen dienen voor soortgelijke afspraken met Egypte en Tunesië. Het zou betekenen dat mensen die toch zouden proberen om de Middellandse Zee over te steken worden teruggebracht naar veilige plaatsen in de bovengenoemde twee landen en dat Europa belooft om in ruil voor elk teruggebrachte persoon een politieke vluchteling op te nemen. Op deze wijze zou de aanzuigende werking via de NGO schepen die mensen uit de zee redden kunnen worden gestopt. Ook NGO’s zelf voelen zich ongemakkelijk bij de rol die zij in het huidige systeem vervullen. Het betekent natuurlijk wel dat Europa de opvang in zowel Egypte als Tunesië zal moeten financieren en in samenwerking met de UNHCR daar controle op zal moeten uitoefenen.
  
  
• De Turkije deal heeft helaas ook laten zien dat de herverdelingsoperatie van vluchtelingen over Europa tergend langzaam gaat. Dat is een schande maar dat probleem wordt alleen maar groter als er geen deal met Egypte of Tunesië (en misschien Albanië) tot stand komt. Het Midden Oosten is zo volatiel dat een exodus zich zomaar weer kan herhalen. In Afrika is de demografische druk zo groot en slecht bestuur zo manifest dat een voortzetting van de huidige status quo alleen maar meer verdrinkingsdoden zal opleveren.
  
  
• Zelfs de nieuwe regering in Spanje die zo gastvrij was om het door Italië geweigerde schip Aquarius te ontvangen heeft gezegd dat het hier een eenmalige besluit betrof. Dat alles weerhoudt andere schepen met migranten en vluchtelingen aan boord er niet van om hun geluk in Spanje te beproeven. Spanje heeft dus veel baat bij een Europese regeling.
  
  
• Merkel’s politieke overleving hangt af van een Europese regeling. Dat is precies ook de reden waarom Poetin en Trump gezamenlijk hopen dat Merkel deze crisis niet overleeft. Poetin wil immers af van de sancties en Merkel wil die juist handhaven. Trump heeft het bestaan via twitter Merkels vluchtelingenbeleid af te wijzen op een moment dat zij heel zwak staat. Het is niet ondenkbaar dat deze verdeel en heers politiek van zowel Poetin en Trump, Europa juist verenigt. Oost-Europa bijvoorbeeld wil geen vluchtelingen opnemen maar heeft er ook baat bij dat Merkel aanblijft omdat zij zich gevoelig toont voor de belangen van Oost-Europa. Met andere woorden Trump’s gestook tegen Merkel zou wel eens contraproductief kunnen werken. Het zou er zelfs toe kunnen leiden dat Oost-Europa wel bereid zou zijn om in ieder geval wel een financiële bijdrage te leveren aan grensbewaking.
  
  
• Horst Seehofer van de Beierse zusterpartij CSU van Merkel’s CDU, heeft misschien toch een te grote broek aangetrokken. Hij dreigt de Duitse grenzen te sluiten als Merkel binnen twee weken geen Europese oplossing weet te forceren. Beieren exporteert echter veel en een sluiting van binnengrenzen (en daarmee dus een einde van Schengen) zal de wachttijd aan de grens voor vrachtwagens dramatisch verhogen. Dat is een kostbare aangelegenheid die de gemeenschappelijke markt ondermijnt maar ook de Beierse economie. Het is dus denkbaar dat de strijd tussen Seehofer en Merkel met een sisser afloopt.
  
  
• En dan is er ook nog een ijzeren logica waar niemand zich aan kan onttrekken. Een afschaffing van de binnengrenzen veronderstelt een gemeenschappelijke bescherming van de buitengrenzen. Europese lidstaten waren tot nu toe niet bereid om daar substantieel meer geld voor uit te trekken. Nu de economie meezit en Merkel in grote problemen is geraakt is die bereidheid er nu misschien wel.
  
  
• Er is ook nog een andere ijzeren logica. In een wereld waar Poetin en Trump proberen Europa uit elkaar te spelen en Xi zichzelf voor het leven heeft benoemd zal Europa meer moeten samenwerken. Indien dan zou blijken dat Europa niet eens in staat is om de gemeenschappelijke grenzen te bewaken komt de geloofwaardigheid in het geding. Als Europa niet in staat is om het eigen huis goed te organiseren zullen Trump, Poetin en Xi immers in staat zijn om Europa blijvend uit elkaar te spelen. Een weinig aanlokkelijk perspectief.
  
  

Het komt erop neer dat Europa alleen politieke vluchtelingen zal kunnen blijven opnemen als de economische migranten worden geweerd. Tegelijkertijd dient zich een geopolitieke realiteit aan. Indien Europa op dit terrein geen eenheid weet te vinden is het afgelopen met de Europese gedachte en worden Europeanen speelbal van de grote mogendheden. Als deze overwegingen prevaleren zal Europa in staat zijn om de handen ineen te slaan.