De Rubicon. Of hoe je (niet) met Trump en Wilders om moet gaan

Dat verschilt trouwens enorm per politieke overtuiging, en het denken stopt niet hier, maar ik ga een poging doen. Op de zogenaamde National Mall area, het park met regeringsgebouwen stond een bonte verzameling van angstaanjagende nationalisten, uitgelaten gun-fanatics, doodenge antiabortusactivisten, maar vooral een heel redelijke afspiegeling van het Amerika buiten de liberale (kust-)staten. Gewone gezinnen, Amerikanen uit de middenklasse en buitengewoon vriendelijke mensen die opgelucht waren dat zij het eindelijk weer voor het zeggen hebben in de VS. Goed om te registreren, want die Trump-stemmers hebben we nog niet genoeg gezien, en zij komen in mijn ogen heel erg overeen met de ‘gewone’ (potentiële) PVV-stemmer.

Nog geen goede strategie

Dat die groep blijft groeien, daar worden alle politieke partijen heel nerveus van. Ze hebben geen afdoende antwoord op de economische onzekerheid van deze kiezers en weten niet goed genoeg over te brengen waar ze voor staan. CDA, VVD, de kleine christelijke partijen dreigen kiezers te verliezen aan de PVV; GroenLinks en D66 zien dat de progressieve waarden waar ze voor staan in de knel dreigen te komen en de PvdA en de SP maken zich eigenlijk over beide zaken druk. Wereldwijd vindt iedereen het moeilijk om een antwoord te formuleren. Twee strategieën worden geprobeerd, en beide werken tot nu even slecht: meebuigen en verzetten.

Meebuigen

Het meebuigen komt het meest voor. Of het nu het kandidaat-Kamerlid is dat Trumps stijl ‘verfrissend’ noemt of Asscher die de term 'progressief patriottisme' munt, het zijn beide reacties op de opkomst van de PVV. En tot nu toe leveren ze nog niks op. De ‘normaal doen-’brief van Mark Rutte was de laatste poging van de VVD om zichzelf neer te zetten als het fatsoenlijke alternatief voor Wilders. In Nederland, maar ook in de internationale media waren de reacties vernietigend. “Dutch Leader Takes Trump-Like Turn in Face of Hard-Right Challenge,” kopte The New York Times.

Afzetten

Het afzetten werkt net zo slecht, zo lijkt het. Tijdens de Women’s March de dag na de Inauguratie was eigenlijk wereldwijd hetzelfde geluid te horen. De opkomst was indrukwekkend: miljoenen mensen gingen de straat op. Dat geeft progressieve krachten natuurlijk hoop. Veel mensen zijn te mobiliseren rond thema’s als discriminatie, vrouwen- en migrantenrechten en machtsmisbruik. Maar eerlijk gezegd vraag ik me af of dit nou helemaal de juiste strategie is. Nog steeds klinkt er namelijk teveel de tevredenheid met de status quo in door. Hoewel de waarden -in mijn ogen in ieder geval- de juiste zijn, heeft het ook iets tegenstrijdigs. Trump is wel gekozen, en kennelijk nemen veel kiezers zijn negatieve kanten voor lief, zoals veel potentiële kiezers van PVV, Front National, FPÖ of AfD dat ook doen bij hun leiders.

Eigen kracht

Deze populisten zijn niet verfrissend, integendeel. De regering Trump kiest verder kant voor de rijken, biedt geen perspectief voor de werkende armen en legt in zijn eerste week twee fossiele pijplijnen aan. Maar dat zoveel kiezers, die deze waarden niet delen, toch vinden dat dat minder erg is dan de nadelen die aan andere partijen kleven, is hét probleem voor alle gevestigde partijen. Dus is er een alternatief: staan voor je boodschap. Daar kiest ieder zijn eigen toon in, maar tot nu toe bepaalt maar één discours het debat: het discours van de populisten. De rest buigt mee, of zet zich af. Wie tijdens deze verkiezingen niet van zijn eigen kracht durft uit te gaan, moet zich nu al neerleggen bij zijn nederlaag.

Sprak de stuurman aan wal.

==============
Jurjen van den Bergh is politiek analist voor De Nieuws BV en is op dinsdagen te horen in de rubriek Kamervragen.

Luister hier het gesprek terug dat Jurjen op NPO Radio 1 voerde met Andrew Makkinga daags na de inauguratie.