Moeten wij als weerbare democraten Geert Wilders een halt toeroepen?

Weerbare democratie, om met dominee Gremdaat te spreken: weerbare democratie, kent u die uitdrukking?? Kan best zijn van niet want de term dateert uit 1936 en toen was zelfs ik nog niet geboren. Maar op 22 november kreeg hij een nieuwe actualiteit: moeten wij als weerbare democraten Geert Wilders een halt toeroepen en voorkomen dat hij minister-president wordt?

In eerste instantie stuit mij dat eerlijk gezegd tegen de borst: twintig jaar mocht hij aan alle verkiezingen deelnemen en als hij ten slotte de grootste wordt zouden we hem de pas afsnijden, zeg maar cancellen. Het is het veranderen van de spelreels als de wedstrijd al gespeeld is.

Grenzen aan tolerantie

Het patent op het begrip weerbare democratie berust bij George van den Bergh, een flamboyante rechtsgeleerde professor, tevens uitvinder van de eeuwigdurende kalender, telg uit het geslacht van margarinefabrikanten waaruit Unilever voortkwam. Drie jaar voordat hij in 1936 zijn inaugurele rede hield schafte het Duitse parlement zelf bij meerderheid van stemmen de parlementaire democratie af en volgens Van den Bergh moest dit tot elke prijs voorkomen worden. Er zijn grenzen aan de democratische tolerantie!

Maar welke grenzen? Mag je in een parlementaire democratie zeggen dat de volksvertegenwoordiging een nepparlement is? En zo niet: waarom niet? Omdat je daarmee kiezers van andere partijen op een kwalijk idee brengt? Dat zou een schromelijke onderschatting van de gemiddelde kiezer zijn. En van het parlement dat heus wel voor zichzelf kan opkomen zonder dat er een verbod op dergelijke uitspraken aan te pas komt. Zie kopvoddentaks, tribunalen.

George van den Bergh hield zijn oratie toen in Nederland de NSB bijna 8 procent van de stemmen had gekregen. Wilders kreeg er nu drie keer zoveel. De dag na die triomf al sprak iemand mij aan in de foyer van de bioscoop: of ik ook zo gedeprimeerd was. Ik wist niet meteen waarover, maar ze doelde op de verkiezingsuitslag. Nee, dank je, niet gedeprimeerd. Je kunt niet voor verkiezingen zijn en dan gedeprimeerd raken omdat de mensen verkeerd stemmen.

Democratie was vanzelfsprekend

"Het is te vroeg voor concrete acties", schrijft Jan Haasbroek, oud-directeur van deze omroep, in het opinieblad Argus – sorry, is nog niet verschenen. Wanneer is het dan niet te vroeg? Moet een weerbare democratie Wilders nu de poot dwars zetten, met wetten, reglementen, gewijzigde procedures? De man houdt zich weliswaar niet aan de geest, maar wel aan de formele regels van de democratie. Moeten we voorkomen dat hij premier wordt? Waarom precies? Dat ’s mans PVV geen democratische partij, zelfs geen partij is, klopt maar we hebben verzuimd hem dat ooit als voorwaarde te stellen.

Antonio Scurati, auteur van een fameuze biografie van Mussolini in drie dikke delen, heeft een betere remedie. In zijn jeugd in Italië, hij is van ’70, was links in de mode en democratie vanzelfsprekend. Dat is nu nergens meer zo. Zie Rusland, Amerika India, Argentinië, Hongarije, en ook Italië zelf.

Maar Scurati eist geen maatregelen of wetten tegen de wassende golf van populistische bewegingen die de democratie van binnen uithollen. "Wat te doen", schrijft hij: "We zullen moeten strijden, vechten voor democratie. Het antifascisme van onze ouders vernieuwen, niet als ideologie maar als een gevecht voor democratie naar de beste Europese tradities – volledig, liberaal, alles omvattend."

Dat lijkt inderdaad veel beter dan Wilders cancellen.