Over Brexit, halve waarheden en leugens

Een van de Britse kamerleden die was ingevlogen was de toen 76-jarige Bill Cash die op gezette tijden in het Britse programma Newsnight zijn Eurosceptische ideeën ventileert. Het wekte dan ook geen verbazing dat Bill Cash die avond de Brexit in alle toonaarden bezong.

Cash benadrukte dat de handel van het Verenigd Koninkrijk met de EU daalde, terwijl de handel buiten de EU juist steeg. Feitelijk was dat juist maar ook Cash kon niet ontkennen dat nog steeds 44 procent van de Britse export naar de EU ging. Ik vroeg hem of het nu werkelijk verstandig was om uit de gemeenschappelijke markt van 500 miljoen consumenten te stappen, waardoor het een flink deel van de Britse export in problemen zou brengen en bovendien geen enkele invloed meer zou hebben op de marktregels.

Vraag ontweken

Cash ontweek de vraag en zei vervolgens dat handel in goederen niet meer zo belangrijk was aangezien 80 procent van het Britse bnp bestaat uit financiële diensten die de Britten overal kunnen verkopen. Ik vroeg hem of hij op de hoogte was dat de Wereldhandelsorganisatie-regels voor diensten nogal bescheiden zijn en in ieder geval heel wat minder zekerheden bieden dan in de gemeenschappelijke markt van de EU. Ook die vraag werd ontweken.

Cash ratelde door en poneerde de stelling dat democratie alleen betekenis heeft op nationale schaal. Thierry Baudet, die in zijn proefschrift dezelfde stelling verdedigt, viel hem natuurlijk bij. Vervolgens ontspon zich een discussie over de betekenis van soevereiniteit. Ik verdedigde de stelling dat soevereiniteit in een open economie betrekkelijk weinig betekenis heeft. In het interbellum was Nederland soeverein maar daar hadden wij niet veel aan toen het protectionisme oprukte en de Duitsers binnenvielen. Was het niet beter geweest als wij in het interbellum reeds een gemeenschappelijke markt en een voorloper van de NAVO hadden gehad? Is het in een wereld vol van wederzijdse afhankelijkheden niet beter om op bepaalde terreinen soevereiniteit te poolen? Soevereiniteit lost niets op, het managen van wederzijdse afhankelijkheden wel, betoogde ik. ‘Take back control’ is een prachtige slogan maar controle gaat over macht en niet over soevereiniteit. Soevereiniteit betekent dat een land uit de EU kan stappen maar dan boet het wel aan invloed in. Cash en Baudet wilden er niets van weten.

Onheil

We zijn nu bijna drie jaar verder en de uitslag van het Brexit referendum heeft tot een impasse geleid waarvan de uitkomst grote gevolgen zal hebben voor de Britse economie, de Britse politiek en de EU als geheel. Collega-exiteers in de overige EU lidstaten zouden eens moeten nadenken over een tweetal vragen voordat zij hun eigen land in vergelijkbaar onheil storten als de Brexiteers met het Verenigd Koninkrijk hebben gedaan.

Is het nu werkelijk verstandig geweest om een majeur buitenlands politiek thema als het lidmaatschap van een internationale organisatie, dat bovendien de Britse welvaart direct raakt, voor te leggen aan het Britse volk? Zouden alle Britten die voor Leave hebben gekozen, hebben beseft hoezeer Brexit hun welvaart zou raken? Men zou toch hopen dat politici in de toekomst meer terughoudendheid zullen betrachten ten aanzien van zwart-wit referenda over dit soort belangrijke buitenlands politieke thema’s.

Glans verloren

En ten tweede, hoe zullen burgers in landen waar democratie op de terugtocht is of niet voorhanden, de wederwaardigheden in het Britse Parlement beoordelen? Het is nu al zo dat staatskapitalisme en autoritaire regeringsvormen in opmars zijn. Heeft het vermaarde Westminster model niet zoveel van zijn glans verloren dat het wereldwijde democratiseringsproces, dat toch al in de lappenmand verkeert, nog meer klappen oploopt?

Men zou toch denken dat dergelijke vragen om een antwoord schreeuwen. Wat ik echter vrees is dat de posities alleen maar verharden. Collega-exiteers zullen er alles aan doen om de problemen die Brexit veroorzaakt in de schoenen van Brussel te schuiven. In deze kringen worden immers elke dag dolkstootlegendes en andere samenzweringstheorieën ontwikkeld. Wij leven in een wereld waar feiten er niet meer toe doen en meningen vaak wijsheden van de dag representeren. In een dergelijke wereld leiden democratie en het compromis (de essentie van politiek) een kwijnend bestaan. En de prijs voor deze feitenvrije orgie wordt betaald door burgers die hun baan verliezen of er nog steeds geen kunnen vinden.

Arend Jan Boekestijn is oud-Kamerlid van de VVD en commentator bij Dit is de Dag