Medici: ‘Mitch Henriquez niet overleden aan acuut stress-syndroom’

Het Openbaar Ministerie baseert zich volgens de hoogleraren op een fenomeen dat helemaal niet bestaat. "Het acuut stress-syndroom is in de wetenschappelijke literatuur helemaal niet terug te vinden."

De rechtszaak

De zaak Mitch Henriquez is een bewogen rechtszaak. Met verdachte agenten die anoniem en met stemvervorming terecht staan. Met nabestaanden die boos de zaal verlieten. En met deskundigen die het oneens zijn over de doodsoorzaak. De rechters gaan vandaag bepalen waar hij nu aan is overleden en dat wordt een heel lastig oordeel. Door de 'verwurging' van de nekklem of het acute stresssyndroom, een opwindingstoestand waardoor de adrenaline zo toeneemt dat je hart het begeeft.

Het OM koos voor die versie. In het programma Argos weerlegden de hoogleraren het verhaal rond het acute stressyndroom. Als de rechters daar niet in meegaan, dan worden zij geen dood door schuld opgelegd, maar veroordeeld vanwege mishandeling. Voor dat laatste hoeven ze van het Openbaar Ministerie niet meer vast te zitten. het draait dus allemaal om de doodsoorzaak. Er is ook een kans dat de rechters vandaag toch geen eindvonnis uitspreken maar een tussenuitspraak doen en zeggen: 'we weten nu niet voldoende. We moeten de doodsoorzaak verder onderzoeken'.

De nabestaanden hopen dat die theorie van dat acute stresssyndroom van tafel gaat en de agenten wel worden veroordeeld voor dood van Henriquez. Temeer omdat er in het andere geval - wel vaststelling het stressyndroom als doodsoorzaak- geen hoger beroep komt. Het OM heeft er geen reden voor, de agenten zullen wel tevreden zijn als ze niet verantwoordelijk worden gehouden voor de dood van Henriquez. Dan stopt de dag na vandaag, want nabestaanden kunnen geen beroep meer aantekenen en zij kunnen dan alleen nog maar naar het Europese Hof voor de Rechten van de Mensen gaan, een zaak die ook weer jaren kan duren.

Ook de cardioloog die Henriquez na diens hardhandige arrestatie op de intensive care behandelde, meent dat het stress-syndroom niet de doodsoorzaak is. Volgens hem is zijn patiënt overleden aan de gevolgen van de nekklem die agenten tijdens de aanhouding toepasten.

Professor Armand Girbes van het VU Medisch Centrum, professor Jan Bakker van de New York University, professor Diederik Gommers van het Erasmus MC en cardioloog-intensivist Rémon Baak van het Haga-ziekenhuis spraken zich in het programma Argos voor het eerst uit over de volgens hen verkeerde conclusies van forensisch deskundigen in de zaak-Henriquez.

Pikant moment

Zij zeggen verbaasd te zijn over de vaststelling dat Henriquez in 2015 overleed aan acute stress. Volgens hen is stress bij overlijdensgevallen hooguit een bijkomend verschijnsel, maar nooit de hoofdoorzaak. "Iemand die wordt opgehangen, zal waarschijnlijk heel veel stress hebben. Maar er zal toch niemand op het idee komen dat iemand die wordt opgehangen, overlijdt aan een stress-syndroom."

De uitspraken van de medici komen op een pikant moment. Vanmiddag doet de rechtbank uitspraak in de zaak tegen twee van de agenten die de 42-jarige Arubaan twee jaar geleden aanhielden tijdens een muziekfestival in Den Haag, waarna hij overleed. Het OM besloot vorige maand om voor de agenten vrijspraak te vragen wegens doodslag of dood door schuld, omdat drie deskundigen op basis van het pathologisch rapport tot de slotsom waren gekomen dat de dood van Henriquez het gevolg was van een acuut stress-syndroom, danwel restrained asphyxia of geagiteerd delirium.

Daarmee verwierp het OM de conclusies van de forensisch patholoog die het lichaam van Henriquez had onderzocht. Zij noemde als belangrijkste doodsoorzaak: ‘samendrukkend geweld op de hals’, als gevolg van de nekklem die de agenten tijdens de aanhouding hadden uitgevoerd.

De drie hoogleraren zeggen dat essentiële klinische informatie in het dossier ontbreekt, waardoor de precieze doodsoorzaak lastig te bepalen is. Maar acute stress achten zij hoe dan ook uitgesloten. "Ik ben specialist in intensive care-geneeskunde, en ik ken die aandoening niet", zegt Armand Girbes van het VU Medisch Centrum. "Om het netjes te zeggen: het is niet een gedefinieerde ziekte of syndroom. In gewoon Nederlands: het bestaat niet. En je kunt niet aan iets overlijden dat niet bestaat."

Merkwaardige diagnose

Jan Bakker van de Columbia University zocht contact met de advocaat van de nabestaanden van Henriquez. Bakker wilde weten hoe de forensisch deskundigen tot hun ‘merkwaardige diagnose’ waren gekomen. Na toestemming van de nabestaanden kreeg hij inzage in de beschikbare stukken. ‘Maar daarin lees ik een redenatie in de trant van: ik zit op de Veluwe en hoor hoefgetrappel, dus dat zal wel een kudde zebra’s zijn – terwijl de meest voor de hand liggende conclusie wordt weggestreept. Je legt iemand een nekklem aan, gaat bovenop zijn borstkas zitten, drukt z’n buik op de grond en achteraf heeft die persoon allemaal bloeduitstortingen en breuken in het kraakbeen van de hals, en dat alles leidt tot de exotische diagnose van acuut stress-syndroom. Dat is een heel merkwaardige gedachtegang."

Henriquez kreeg in het ziekenhuis juist zeer hoge doses stresshormonen toegediend, zegt cardioloog-intensivist Baak in Argos. Volgens de stresstheorie van de forensisch deskundigen zou hij dan problemen aan zijn hart hebben moeten krijgen. Maar daarvan is niets gebleken, zegt Baak.

Hij schreef vorige maand een brief aan de advocaat van de nabestaanden. "Ik wil gewoon optimaal voor mijn patiënt gezorgd hebben." Baak wilde duidelijk maken "dat het mijns inziens absoluut geen acuut stress-syndroom was, en dat de oorzaak van overlijden was: te weinig zuurstof ten tijde van stress. En dat zuurstoftekort komt door de nekklem."

Ontdekking

Argos ontdekte verder dat een deskundigenrapport over de zaak-Henriquez buiten het strafdossier is gehouden. Ook dit rapport, geschreven door de Leuvense hoogleraar gerechtelijke geneeskunde Wim van de Voorde, concludeert vermoedelijk dat Henriquez niet is overleden aan een acuut stress-syndroom. ‘Ik denk dat het niet in het straatje paste van de verdediging’, zegt Van de Voorde, die zijn stuk schreef in opdracht van de advocaten van de agenten die Henriquez arresteerden.

Richard Korver, advocaat van de nabestaanden van Mitch Henriquez, ziet in de uitspraken van de medici een bevestiging van het oordeel dat pathologen eerder al in zijn opdracht gaven. ‘Dat maakt de beslissing van het openbaar ministerie des te onbegrijpelijker.’