Verboden fraudecontroles op de bijstand

Ondanks een oproep in 2020 van het Ministerie van Sociale Zaken om te stoppen met het gebruik van de fraudescorekaart – deze bleek namelijk in strijd met de AVG – negeerden de gemeenten Veenendaal, Lopik, Houten, Nieuwegein en IJsselstein deze waarschuwing. Zij bleven de fraudescorekaart gebruiken om fraude op te sporen onder mensen in de bijstand. Pas na vragen van Argos besloten ze daarmee te stoppen.

Waarschuwing voor gemeenten

"Wij willen dat deze gemeenten alsnog een sanctie krijgen voor wat ze gedaan hebben. Wat mij betreft als afschrikkende werking naar al die andere gemeenten, waarvan we niet zeker weten of ze het gebruiken, maar die het misschien ook wel doen", vertelt FNV-vicevoorzitter Jong in de uitzending.

Volgens Jong zouden gemeenten mensen in de bijstand juist met rust moeten laten bij het opsporen van fraude. "Ik zou het heel verstandig vinden om te kijken naar hoe er gesjoemeld wordt met belastinggeld, maar niet in deze groep." Zij stelt dat er tegendruk nodig is om dit systeem weer in balans te brengen, door eerst de top van de samenleving onder de loep te nemen. "Daar valt sowieso meer te halen."

'Een systeem dat gebaseerd is op wantrouwen’

Ook Thomas Kampen, socioloog aan de Universiteit voor Humanistiek, beaamt dat deze manier van fraudeopsporing onder bijstandsgerechtigden niet door de beugel kan: "Natuurlijk zal er fraude worden gepleegd onder mensen in de bijstand – er is een heel klein deel dat dat doet – maar om daar het hele systeem op in te richten, is de denkfout die wordt gemaakt. Als je ervoor zorgt dat iedereen verdacht is tot het tegendeel bewezen is, ben je natuurlijk verkeerd bezig."

De slachtoffers van dit systeem komen voor het eerst bij de FNV in beeld na eerder onderzoek van Argos, dat zij samen met Lighthouse Reports en NRC verrichtten: hieruit bleek dat minstens 158 gemeenten tot 2020 gebruikmaakten van de fraudescorekaart om fraude op te sporen onder mensen in de bijstand. Naar aanleiding van dit nieuws richtte de FNV een meldpunt op. 165 mensen die meenden slachtoffer te zijn geworden van de fraudescorekaart meldden zich. Twee hiervan deden zaterdag hun verhaal in Argos.